De Codex Gigas is het grootste middeleeuwse manuscript dat we kennen. Maar het is zeker niet alleen beroemd om zijn formaat: het boek bevat een angstaanjagende illustratie van de duivel, een mix van religieuze en wereldlijke teksten, én een legende die het boek tot vandaag omhult met mysterie. Hier zijn 10 fascinerende weetjes over de “Bijbel van de Duivel”.
1. Het is het grootste middeleeuwse manuscript ter wereld
De Codex Gigas is bijna 90 cm hoog, 50 cm breed en 22 cm dik. Het weegt zo’n 75 kilo. Volgens schattingen waren er meer dan 160 ezelhuiden nodig om de pagina’s te maken. Geen boek om op schoot te lezen, dus.
2. Het werd waarschijnlijk gemaakt in de 13e eeuw
Het manuscript werd vermoedelijk rond 1229 geschreven in een benedictijnenklooster in Podlažice, in het huidige Tsjechië. Over de maker is niets zeker, maar het lijkt geschreven door één monnik, gezien het consistente handschrift door het hele boek.
3. De bijnaam komt van een duivelsportret
Op een van de meest opvallende pagina’s staat een metershoge afbeelding van de duivel, volledig in kleur, met klauwen, een slangenstaart en een uitgestoken tong. Dit beeld gaf de Codex Gigas zijn bijnaam: de Bijbel van de Duivel.
4. Volgens de legende hielp de duivel het boek schrijven
De beroemdste legende zegt dat een monnik veroordeeld was tot inmetseling wegens een zware overtreding. Om zijn straf te ontlopen beloofde hij in één nacht het grootste boek ooit te schrijven. Toen dat onhaalbaar bleek, riep hij de duivel aan om hem te helpen. Als dank zou hij diens portret in het boek hebben opgenomen.
5. Het bevat veel meer dan alleen de Bijbel
De Codex Gigas bevat de volledige Latijnse Bijbel, maar ook andere teksten: medische traktaten, magische spreuken, een necrologium van het klooster, kronieken van Bohemen en zelfs een kalender. Het is een soort middeleeuwse encyclopedie, bedoeld als bron van alle belangrijke kennis van die tijd.
6. Het handschrift is verrassend constant
Moderne analyses tonen aan dat het hele boek door één persoon is geschreven, waarschijnlijk in de loop van 20 tot 30 jaar. De lettervorm, opmaak en inkleuring zijn opmerkelijk consistent – een indrukwekkende prestatie, zeker voor zo’n omvangrijk werk.
7. Het boek is eeuwenlang van plek naar plek gesleept
Na de Dertigjarige Oorlog kwam de Codex Gigas in Zweedse handen, als oorlogsbuit uit het kasteel van Praag. Sinds 1649 wordt het bewaard in de Koninklijke Bibliotheek van Stockholm, waar het nog steeds te zien is.
8. Er ontbreken een paar bladzijden.
Vermoedelijk zijn er twaalf pagina’s uit de Codex Gigas verwijderd. Niemand weet waarom. Mogelijk stonden er gevoelige of verboden teksten op, of zijn ze simpelweg verloren gegaan. Uiteraard dragen deze ontbrekende pagina’s bij aan de mysterieuze reputatie van het boek.
9. Het duivelsbeeld is uniek in zijn soort
Hoewel de duivel vaker werd afgebeeld in middeleeuwse kunst, is er geen andere bekende Bijbel met zo’n prominente, angstaanjagende illustratie. Dat, gecombineerd met het immense formaat en de legende, heeft van de Codex Gigas een cultobject gemaakt.
10. Je kunt het boek digitaal bekijken
De Koninklijke Bibliotheek van Zweden heeft het volledige boek gescand. Het is gratis online door te bladeren, inclusief alle illustraties en teksten. Zelfs zonder Latijns diploma kun je zo een virtueel kijkje nemen in een van de meest mysterieuze boeken ooit geschreven.