Catharina de Grote, die bijna 35 jaar over Rusland regeerde, staat bekend als een van de meest invloedrijke en machtige heersers uit de Europese geschiedenis. Onder haar bewind werd Rusland een wereldmacht, en haar nalatenschap wordt gekenmerkt door grote culturele en politieke hervormingen. Ondanks haar tumultueuze persoonlijke leven, wist ze haar plek in de geschiedenis te veroveren als een van de meest formidabele vrouwelijke leiders ooit. Hier zijn 12 fascinerende weetjes over Catharina de Grote, ook wel bekend als Catherine II, die haar leven en regeerperiode in Rusland onthullen.
1. Ze was niet van Russische afkomst
Catharina de Grote werd geboren als Prinses Sophie van Anhalt-Zerbst op 2 mei 1729 in Stettin, Pruisen (nu Szczecin, Polen). Ze was van Duitse afkomst en sprak oorspronkelijk geen woord Russisch toen ze op jonge leeftijd naar Rusland kwam om te trouwen met de troonopvolger. Toen ze zich aanpaste aan het Russische hof, leerde ze snel de taal en de cultuur om haar positie te versterken.
2. Ze greep de macht door een staatsgreep
Catharina’s opkomst tot de macht kwam niet door erfopvolging, maar door een goed geplande staatsgreep. Ze trouwde met Peter III, die na de dood van zijn tante Elizabeth van Rusland de troon besteeg. Catharina, die veel intelligenter en ambitieuzer was dan Peter, kreeg al snel steun van belangrijke politieke en militaire figuren. In 1762 voerde ze met hun hulp een succesvolle staatsgreep uit, waarbij Peter werd afgezet en kort daarna vermoord. Catharina werd uitgeroepen tot keizerin van Rusland.
3. Ze voerde grote hervormingen door in Rusland
Tijdens haar regeerperiode voerde Catharina de Grote tal van hervormingen door die het Russische rijk moderniseerden en haar macht vergrootten. Ze introduceerde administratieve hervormingen, stimuleerde de opkomst van de wetenschap en kunst, en breidde het onderwijs uit. Hoewel ze absolute macht bleef uitoefenen, nam ze ideeën over van de Verlichting, zoals rationalisme en efficiënt bestuur.
4. Ze had een passie voor kunst en cultuur
Catharina de Grote was een fervent verzamelaar van kunst en literatuur. Ze correspondeerde met beroemde figuren uit de Verlichting, zoals Voltaire en Diderot, en bouwde een enorme kunstcollectie op die de basis legde voor het Hermitage Museum in Sint-Petersburg, dat nu een van de grootste en meest prestigieuze musea ter wereld is. Onder haar bewind bloeide de Russische cultuur op, en het hof van Catharina werd een centrum van kunst en intellectuele uitwisseling.
5. Ze breidde het Russische rijk aanzienlijk uit
Catharina’s regeerperiode stond bekend om de territoriale expansie van Rusland. Ze voerde verschillende succesvolle oorlogen tegen het Ottomaanse Rijk, waarbij Rusland controle kreeg over de Zwarte Zeekust en toegang verkreeg tot de Middellandse Zee. Ze annexeerde ook de regio’s Krim en delen van Polen, waardoor het Russische rijk aanzienlijk werd vergroot. Door haar militaire successen vestigde Catharina Rusland als een van de dominante machten in Europa.
6. Ze bevorderde de ontwikkeling van wetenschap en onderwijs
Catharina zag het belang in van wetenschap en onderwijs voor het moderniseren van Rusland. Ze richtte meisjesscholen op en steunde het eerste nationale onderwijssysteem van Rusland. Ze liet wetenschappers en ingenieurs uit heel Europa naar Rusland komen om nieuwe technologieën en ideeën te introduceren. Door haar steun voor de wetenschap werd Rusland steeds meer geïntegreerd in de Europese wetenschappelijke en culturele gemeenschap.
7. Ze correspondeerde met Verlichtingsdenkers
Catharina bewonderde de ideeën van de Verlichting en correspondeerde jarenlang met bekende Franse filosofen zoals Voltaire en Diderot. Ze geloofde in de idealen van verlicht absolutisme, waarbij een sterke, maar rechtvaardige monarch hervormingen doorvoerde om het welzijn van het volk te verbeteren. Hoewel ze deze filosofieën in haar beleid probeerde toe te passen, botsten de idealen van vrijheid en gelijkheid soms met haar absolute heerschappij.
8. Ze bevorderde religieuze tolerantie
Ondanks haar autocratische macht probeerde Catharina een relatief tolerante houding ten opzichte van religieuze minderheden te bevorderen. Ze moedigde bijvoorbeeld Duitse kolonisten aan om zich in Rusland te vestigen en gaf hen het recht om hun eigen religie te beoefenen. Ze probeerde de macht van de Russisch-orthodoxe kerk te beperken en gaf de moslimbevolking in het zuiden van Rusland ook meer religieuze vrijheid.
9. Haar persoonlijke leven was vol romantiek en intriges
Catharina de Grote stond bekend om haar talrijke liefdesaffaires. Gedurende haar leven had ze verschillende invloedrijke minnaars, die vaak belangrijke politieke posities innamen dankzij hun relatie met haar. Een van haar beroemdste minnaars was Grigory Potemkin, een machtige politicus en militair leider. Hoewel hun relatie misschien niet officieel was, wordt gedacht dat Potemkin een grote rol speelde in Catharina’s heerschappij en haar visie op Rusland deelde.
10. Ze probeerde de positie van de lijfeigenen te verbeteren, maar faalde
Hoewel Catharina aanvankelijk hervormingen voor de lijfeigenen (de boeren die gebonden waren aan het land) overwoog, kon ze deze plannen niet volledig uitvoeren. De Pugatsjov-opstand (1773-1775), een grote boerenopstand onder leiding van Emelyan Pugachev, schudde haar regeerperiode op en dwong haar tot een hardere aanpak. Ze koos ervoor om de controle van de adel over de boeren te versterken, wat leidde tot verslechterende omstandigheden voor de lijfeigenen. Deze beslissing was een van de tegenstrijdigheden in haar beleid.
11. Ze overleefde meerdere complotten en samenzweringen
Als keizerin werd Catharina geconfronteerd met verschillende complotten en samenzweringen om haar van de troon te stoten, vaak door leden van de adel die haar bewind wilden ondermijnen. Ze overleefde echter elke poging tot opstand, deels dankzij haar strategische bondgenootschappen en militaire macht. Haar vermogen om aan de macht te blijven ondanks deze bedreigingen toont haar politieke scherpzinnigheid en onwrikbare vastberadenheid.
12. Haar dood leidde tot chaos in de opvolging
Catharina stierf op 17 november 1796, op 67-jarige leeftijd, nadat ze bijna 35 jaar had geregeerd. Ze had gehoopt dat haar favoriete kleinzoon, Alexander I, haar zou opvolgen, maar haar zoon Paul I besteeg de troon. Paul had een gespannen relatie met zijn moeder en probeerde veel van haar beleid ongedaan te maken. Zijn bewind was echter kort en turbulent, en hij werd uiteindelijk vermoord. Toch blijft Catharina’s erfenis als keizerin een van de meest glorieuze periodes in de Russische geschiedenis.