Kannibalisme—de daad waarbij een mens het vlees van een ander mens eet—heeft door de eeuwen heen bestaan en is vaak omgeven door mysterie, angst en taboe. Hoewel het in veel samenlevingen als barbaars wordt beschouwd, zijn er culturen en omstandigheden waarin het voorkomt of heeft bestaan.
1. Kannibalisme komt niet alleen bij mensen voor
Hoewel kannibalisme meestal met mensen wordt geassocieerd, komt het in de natuur veel vaker voor. Dieren, waaronder bepaalde insecten zoals bidsprinkhanen, vissen, vogels en zelfs zoogdieren zoals ijsberen, eten soms hun eigen soortgenoten op. In de dierenwereld wordt kannibalisme vaak gebruikt als een overlevingsstrategie of om de sterkste van de groep te verzekeren van voortplanting.
2. Kannibalisme werd ritueel beoefend in sommige culturen
In bepaalde inheemse culturen, zoals die van de Korowai-stam in Papoea-Nieuw-Guinea, werd ritueel kannibalisme beoefend. Hier geloofde men dat het eten van het vlees van vijanden of overleden stamgenoten de ziel of kracht van de persoon zou overdragen aan degene die het vlees consumeerde. Hoewel deze praktijken tegenwoordig grotendeels verdwenen zijn, bestaan er nog verhalen over zulke rituelen.
3. Europese elites consumeerden menselijke resten als medicijn
In Europa tijdens de 17e en 18e eeuw werd kannibalisme op een medische manier geaccepteerd. Mensen van de hogere klassen gebruikten poeders gemaakt van gedroogde menselijke resten als medicijn. Dit was bekend als “mummiepoeder“, en men geloofde dat het kon helpen bij verschillende kwalen, zoals bloedingen, epilepsie en maagklachten. Dit gebruik van menselijke resten als medicijn is een voorbeeld van de complexiteit van de perceptie van kannibalisme door de geschiedenis heen.
4. De Donner Party in de VS is een beroemd geval van overlevingskannibalisme
Een van de beroemdste gevallen van overlevingskannibalisme is dat van de Donner Party, een groep Amerikaanse pioniers die in de winter van 1846-1847 vast kwam te zitten in de bergen van Sierra Nevada. Door voedseltekorten en zware sneeuwval zagen enkele leden van de groep zich gedwongen om hun overleden metgezellen op te eten om te overleven.
5. Kannibalisme speelde een rol in religieuze rituelen in Meso-Amerika
In sommige culturen in het oude Meso-Amerika, zoals de Azteken, speelde kannibalisme een rol in religieuze offers. Nadat mensen waren geofferd aan de goden, werd hun vlees soms door priesters of zelfs door de gemeenschap geconsumeerd. Deze vorm van ritueel kannibalisme werd gezien als een manier om de goden tevreden te stellen en het evenwicht in het universum te behouden.
6. Het woord “kannibalisme” komt van de Cariben
De term “kannibalisme” is afgeleid van de naam van de Cariben, een inheemse stam die leefde op de Caribische eilanden en door vroege Europese ontdekkingsreizigers werd beschuldigd van kannibalisme. Christoffel Columbus rapporteerde over hun vermeende kannibalistische praktijken tijdens zijn verkenningen van de Nieuwe Wereld, hoewel de ware omvang hiervan omstreden is.
7. Kannibalisme is niet altijd illegaal
In veel landen is er geen specifieke wet die kannibalisme als zodanig strafbaar stelt. In plaats daarvan worden de handelingen die leiden tot kannibalisme, zoals moord of het ontheiligen van een lichaam, wettelijk bestraft. Er zijn echter enkele uitzonderlijke gevallen waarbij kannibalisme plaatsvond zonder dat er directe strafrechtelijke gevolgen waren, vooral in situaties van overleving.
8. Kannibalisme komt voor tijdens hongersnoden
Tijdens ernstige hongersnoden is kannibalisme meerdere keren voorgekomen. Een tragisch voorbeeld is de Holodomor, de door mensen veroorzaakte hongersnood in Oekraïne in de jaren 1930, waarbij mensen werden gedwongen hun toevlucht te nemen tot kannibalisme om te overleven. Hongersnood kan extreme omstandigheden creëren waarin zelfs het taboe van kannibalisme wordt doorbroken.
9. Moderne gevallen van kannibalisme blijven zeldzaam, maar komen nog steeds voor
Hoewel kannibalisme tegenwoordig in de meeste samenlevingen als taboe en wreed wordt beschouwd, zijn er nog steeds incidentele moderne gevallen van kannibalisme. Bijvoorbeeld, in 2001 veroorzaakte de Duitse kannibaal Armin Meiwes een wereldwijd schandaal toen hij vrijwillig een man ontmoette via internet en diens lichaamsdelen consumeerde nadat de man toestemming had gegeven. Meiwes werd veroordeeld voor moord.
10. Kannibalisme kan dodelijke ziekten veroorzaken
Kannibalisme kan leiden tot de verspreiding van prionziekten, zoals de ziekte Kuru, die werd ontdekt bij de Fore-stam in Papoea-Nieuw-Guinea. Deze ziekte werd veroorzaakt door het ritueel consumeren van de hersenen van overleden stamleden. Kuru tastte het zenuwstelsel aan en leidde tot fatale degeneratie van de hersenen. Nadat deze praktijken stopten, verdween de ziekte.
11. Kannibalisme in mythologie en folklore
Kannibalisme speelt een belangrijke rol in veel mythen en folkloreverhalen. Denk bijvoorbeeld aan de klassieke sprookjesfiguur Hans en Grietje, waarin een heks kinderen wil opeten, of de Griekse mythe van de titaan Kronos, die zijn eigen kinderen opat uit angst dat ze hem zouden verdringen. Deze verhalen weerspiegelen diepgewortelde angsten in de menselijke psyche over geweld en overleving.
12. In het dierenrijk komt kannibalisme veel voor bij insecten
Bij insecten is kannibalisme niet ongewoon. Een beroemd voorbeeld is de bidsprinkhaan, waarbij het vrouwtje soms het mannetje opeet tijdens of na de paring. Dit gedrag komt voor om voedingsstoffen binnen te krijgen en om ervoor te zorgen dat het nageslacht de grootste kans heeft om te overleven.
13. Kannibalisme werd soms gebruikt als straf
In sommige oude samenlevingen werd kannibalisme gebruikt als een vorm van straf of vergelding. Een voorbeeld hiervan is de praktijk in bepaalde delen van China tijdens de Tang-dynastie, waarbij kannibalisme als straf werd gebruikt voor ernstige misdaden, zoals verraad. De veroordeelde werd gedood en soms werd zijn vlees door de gemeenschap geconsumeerd als afschrikmiddel.
14. Kannibalisme in de moderne popcultuur
Kannibalisme blijft een populair thema in de popcultuur, vooral in horrorfilms en boeken. Van films zoals The Silence of the Lambs tot de zombiegenres zoals The Walking Dead, kannibalisme blijft de verbeelding van mensen prikkelen. Deze verhalen spelen vaak in op de primitieve angsten van het menselijk bestaan en de angst voor honger en overleving.