Jean-Paul Sartre was een van de invloedrijkste filosofen van de 20e eeuw en een boegbeeld van het existentialisme. Zijn ideeën over vrijheid, verantwoordelijkheid en de menselijke existentie hebben een blijvende impact gehad op de filosofie, literatuur en politiek. Hier zijn 15 interessante weetjes over Sartre en zijn denken.
1. Hij werd sterk beïnvloed door fenomenologie
Sartre begon zijn filosofische carrière als student van de fenomenologie van Edmund Husserl en Martin Heidegger ( een verschijnsel te beschrijven zoals mensen het in hun dagelijks leven ervaren). Hij gebruikte deze methode om bewustzijn en vrijheid te analyseren, wat later de basis werd van zijn existentialisme.
2. L’Être et le Néant was zijn filosofische meesterwerk
In 1943 publiceerde Sartre L’Être et le Néant (Het zijn en het niet), een van de belangrijkste werken over existentialisme. Hierin beschrijft hij de menselijke vrijheid, het ‘niets’ dat bewustzijn is, en de spanning tussen essentie en existentie.
3. Hij geloofde dat ‘existentie voorafgaat aan essentie’
Een van Sartres kernideeën is dat de mens eerst bestaat en daarna pas zijn betekenis bepaalt. In tegenstelling tot objecten, die een vaste functie hebben, moet de mens zijn eigen identiteit en doel in het leven creëren.
4. Hij was overtuigd atheïst
Voor Sartre betekende de afwezigheid van God dat mensen volledig verantwoordelijk zijn voor hun keuzes. Er is geen vooraf bepaald doel of moreel kompas van buitenaf; elk individu moet zelf bepalen wat goed en slecht is.
5. Hij had een open relatie met Simone de Beauvoir
Sartre en Simone de Beauvoir vormden een intellectueel koppel, maar ze hadden een open relatie. Ze waren elkaars belangrijkste gesprekspartner, maar gingen ook relaties aan met anderen, wat een controversieel aspect van hun leven was.
6. Hij weigerde de Nobelprijs voor Literatuur
In 1964 won Sartre de Nobelprijs voor Literatuur, maar hij weigerde deze. Hij vond dat een schrijver onafhankelijk moest blijven en niet mocht worden omgevormd tot een ‘instituut’.
7. Hij nam actief deel aan politieke strijd
Sartre was niet alleen een denker, maar ook een activist. Hij sprak zich uit tegen het kolonialisme, steunde revolutionaire bewegingen en was betrokken bij studentenprotesten in 1968.
8. Hij verdedigde het marxisme, maar bleef kritisch
Hoewel Sartre sympathiseerde met het marxisme en socialistische bewegingen steunde, bleef hij kritisch over de dogma’s en onderdrukkende regimes van communistische landen zoals de Sovjet-Unie.
9. Hij had een complexe relatie met Albert Camus
Sartre en Camus waren eerst vrienden, maar hun politieke meningsverschillen zorgden voor een breuk. Sartre verdedigde het revolutionaire geweld als noodzakelijk kwaad, terwijl Camus geweld fundamenteel afwees.
10. Huis Clos introduceerde de beroemde zin ‘L’enfer, c’est les autres’
Zijn toneelstuk Huis Clos (Met gesloten deuren) is beroemd geworden door de uitspraak ‘L’enfer, c’est les autres’ (De hel, dat zijn de anderen). Dit betekent niet dat andere mensen vreselijk zijn, maar dat onze identiteit afhangt van hoe anderen ons zien, wat voor spanningen zorgt.
11. Hij zag vrijheid als zowel een zegen als een vloek
Volgens Sartre is de mens ‘veroordeeld tot vrijheid’. Omdat er geen hogere macht is die onze keuzes bepaalt, dragen we de volledige verantwoordelijkheid voor ons leven. Dit kan zowel bevrijdend als beangstigend zijn.
12. Hij schreef romans en toneelstukken om zijn filosofie te verkennen
Naast filosofische werken schreef Sartre ook romans zoals Walging en toneelstukken als Huis Clos en De vliegen. Hij gebruikte literatuur om existentialistische ideeën tastbaar te maken.
13. Hij werd blind en afhankelijk in zijn laatste jaren
In de laatste jaren van zijn leven kreeg Sartre ernstige gezondheidsproblemen, waaronder blindheid. Hij werd grotendeels verzorgd door Simone de Beauvoir en zijn politieke vrienden.
14. Zijn begrafenis trok een enorme menigte
Toen Sartre in 1980 overleed, kwamen naar schatting 50.000 mensen naar zijn begrafenis in Parijs. Dit toonde zijn enorme impact als intellectueel en publieke figuur.
15. Zijn invloed reikt verder dan de filosofie
Sartres denken heeft niet alleen filosofie beïnvloed, maar ook literatuur, politiek en psychologie. Zijn ideeën over existentie, vrijheid en verantwoordelijkheid blijven relevant in discussies over de menselijke conditie.
Sartre was een denker die niet alleen de grenzen van de filosofie verlegde, maar ook actief betrokken was bij de wereld om hem heen. Zijn ideeën over vrijheid en verantwoordelijkheid blijven een bron van inspiratie voor iedereen die nadenkt over de zin van het leven en de keuzes die we maken.