Van oude rituelen tot moderne wetenschappelijke inzichten: dit zijn 10 weetjes die je beeld van olijfolie zullen verdiepen.
1. Olijfolie is een van de oudste bewaarde voedingsmiddelen
Archeologen hebben olijfolie-resten gevonden in kruiken van ruim 4000 jaar oud, onder andere in Kreta en Israël. Het werd destijds niet alleen gebruikt om te koken, maar ook voor verlichting, huidverzorging en als offer in religieuze ceremonies.
2. De kwaliteit wordt bepaald door het moment van oogsten
Olijven die vroeg in het seizoen geoogst worden (meestal in oktober) geven een lagere opbrengst, maar wel een intensere smaak en meer antioxidanten.
Laat geoogste olijven (november–december) leveren mildere olie op met een zachtere afdronk. Producenten kiezen bewust voor een oogsttijd om een specifiek smaakprofiel te creëren.
3. Dit betekent “Extra vierge”
De term ‘extra vierge’ mag alleen gebruikt worden voor olijfolie die koudgeperst is en een zuurgraad heeft van minder dan 0,8%.
Het gaat om chemische en sensorische kwaliteit: de olie mag geen smaak- of geurafwijkingen hebben. Toch blijkt uit onderzoeken dat sommige supermarktolijfolie deze norm niet haalt.
4. Olijfolie kent een enorm smaakpalet
Afhankelijk van de olijfsoort, het klimaat en de bodem kan olijfolie smaken van peperig en kruidig tot fruitig en boterig. In proeverijen wordt gelet op bitterheid, fruitigheid en de ‘peperige kick’ achter in de keel, een teken van veel polyfenolen, die juist gezond zijn.
5. De kleur zegt weinig over de kwaliteit
Veel mensen denken dat diepgroene olijfolie beter is dan lichtgele, maar kleur is geen betrouwbare indicator. Proevers beoordelen olie daarom vaak in blauwe glazen, zodat ze niet door de kleur worden beïnvloed. Smaak en geur zijn bepalender voor kwaliteit.
6. Het was ooit een symbool van rijkdom en macht
In het oude Griekenland en Rome gold olijfolie als een luxeproduct. Het werd gebruikt om atleten in te wrijven, tempels te verlichten en als betaalmiddel in handel. Zelfs belasting kon in olijfolie worden betaald. In sommige perioden was het letterlijk een economische motor.
7. Olijfolie is gevoelig voor licht, lucht en warmte
Zodra olijfolie in contact komt met zuurstof en licht, begint het oxidatieproces. Hierdoor verliest de olie smaak en gezonde stoffen. Goede olijfolie wordt daarom verpakt in donkere glazen flessen of blik, en bewaard op een koele plek. Nooit naast het fornuis!
8. Oude bomen produceren nog steeds topkwaliteit olie
Sommige olijfbomen zijn honderden, soms zelfs meer dan duizend jaar oud. Ondanks hun leeftijd leveren ze nog steeds vruchten van hoge kwaliteit. In regio’s als Puglia (Italië) en Andalusië (Spanje) zijn zulke bomen beschermd erfgoed.
9. Olijfolie was een olympisch geschenk
Winnaars van de Olympische Spelen in het oude Griekenland kregen geen medaille, maar amforen gevuld met kostbare olijfolie. Deze olie kwam vaak van heilige olijfbomen en was zoveel waard dat het een deel van het prijzengeld vormde.
10. De vraag stijgt, maar het klimaat zet druk op de productie
Door droogte, vorst en plantenziekten zoals Xylella fastidiosa daalt de opbrengst in veel mediterrane landen. Dit heeft niet alleen invloed op de prijs, maar ook op de beschikbaarheid van kwaliteitsolie. Sommige producenten experimenteren nu met nieuwe olijfsoorten die beter tegen extreme weersomstandigheden kunnen.