Maria Theresia, die van 1740 tot 1780 regeerde, was de eerste en enige vrouwelijke keizerin van het machtige Habsburgse Rijk. Ze was een dominante politieke leider, maar ook een toegewijde moeder van 16 kinderen, waaronder Marie Antoinette, de beruchte koningin van Frankrijk. Haar regeerperiode bracht talloze hervormingen, en ze stond bekend om haar vastberadenheid en hervormingsgezindheid. Hier zijn 12 fascinerende weetjes over Maria Theresia die haar krachtige en veelzijdige leiderschap belichten.
1. Ze was de eerste en enige vrouwelijke heerser van de Habsburgse monarchie
Maria Theresia werd geboren op 13 mei 1717 als dochter van keizer Karel VI van het Heilige Roomse Rijk. Omdat Karel geen mannelijke erfgenaam had, vaardigde hij de Pragmatieke Sanctie uit, een wet die zijn dochter in staat stelde de troon te erven. In 1740, toen haar vader stierf, werd Maria Theresia de eerste vrouwelijke heerser van de Habsburgse monarchie. Hoewel ze de titel van keizerin droeg, werd ze formeel nooit keizerin in eigen recht, maar haar man, Frans I, werd keizer en Maria Theresia regeerde als keizerin-gemalin en soeverein van de Habsburgse gebieden.
2. Ze erfde een rijk in crisis
Toen Maria Theresia de troon besteeg in 1740, bevond het Habsburgse rijk zich in een zwakke positie. Haar heerschappij begon met de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748), toen Europese mogendheden zoals Pruisen en Frankrijk probeerden haar gebieden in te nemen. Ondanks de aanvallen en de verwoestingen van oorlog, slaagde ze erin het rijk te behouden en haar macht te consolideren, waarmee ze haar militaire en politieke vastberadenheid toonde.
3. Ze was moeder van 16 kinderen
Maria Theresia had een indrukwekkend groot gezin en beviel van 16 kinderen met haar echtgenoot Frans I van Lotharingen. Haar kinderen vervulden belangrijke rollen in het politieke landschap van Europa. Zo was haar dochter
Marie Antoinette de koningin van Frankrijk, en haar zoon Jozef II werd haar opvolger als keizer van het Heilige Roomse Rijk. Ondanks haar drukke regeerperiode was Maria Theresia betrokken bij het opvoeden van haar kinderen en zorgde ze ervoor dat ze een goede opleiding kregen.
4. Ze was een groot hervormer
Maria Theresia voerde belangrijke hervormingen door in het bestuur, leger en de economie van het Habsburgse rijk. Ze verbeterde het belastingstelsel, hervormde het leger en stichtte een nieuwe bureaucratie. Ze moderniseerde ook het onderwijssysteem door verplichte scholing in te voeren voor kinderen tussen de 6 en 12 jaar, waarmee ze een van de eerste vorsten was die onderwijs promootte voor de bredere bevolking.
5. Ze was een vrome katholiek en verdediger van het geloof
Maria Theresia was een vrome katholiek en stond bekend om haar strenge religieuze overtuigingen. Ze voerde een streng beleid tegen protestantse en joodse minderheden in haar rijk en was een fervent verdediger van de katholieke kerk. Hoewel haar religieuze intolerantie bekritiseerd werd, was het geloof een integraal onderdeel van haar persoonlijke leven en haar politiek beleid.
6. Ze regeerde samen met haar zoon, Jozef II
In de latere jaren van haar regering deelde Maria Theresia de macht met haar zoon Jozef II, die in 1765 medekeizer werd. Hoewel ze regelmatig botsten over hervormingsplannen – Jozef was een voorstander van radicale hervormingen en secularisatie, terwijl Maria Theresia meer conservatief was – bleef ze de belangrijkste machtsfiguur tot haar dood. Jozef zou later veel van haar beleid voortzetten, maar vaak op een meer radicale manier.
7. Ze moderniseerde het juridische systeem
Onder Maria Theresia werden grote hervormingen doorgevoerd in het juridische systeem van het Habsburgse rijk. Ze schafte enkele wrede vormen van strafrecht af, zoals de doodstraf voor heksenprocessen, en voerde humanere strafmaatregelen in. Ze introduceerde ook het allereerste wetboek van strafrecht in haar rijk, dat het begin markeerde van een meer gecentraliseerde en georganiseerde rechtspraak.
8. Ze had een ingewikkelde relatie met haar dochter Marie Antoinette
Hoewel Maria Theresia haar dochter Marie Antoinette naar het Franse hof stuurde om met koning Lodewijk XVI te trouwen, was hun relatie complex. Maria Theresia schreef haar dochter regelmatig brieven waarin ze haar waarschuwde om haar gedrag in Parijs in toom te houden en zich niet te veel over te geven aan extravagantie. Ze was bezorgd over het imago van haar dochter en de politieke gevolgen voor hun dynastie, wat later tragisch bleek te zijn toen de Franse Revolutie uitbrak en Marie Antoinette werd geëxecuteerd.
9. Ze hervormde het leger van Oostenrijk
Tijdens haar regeerperiode versterkte Maria Theresia het Oostenrijkse leger aanzienlijk. Ze bouwde het leger op tot een van de sterkste in Europa door centrale militaire hervormingen door te voeren, waaronder verbeteringen in de opleiding van soldaten en de militaire hiërarchie. Hoewel Oostenrijk tijdens haar regering verschillende oorlogen verloor, slaagde ze erin om het leger te moderniseren en het rijk te beschermen tegen buitenlandse bedreigingen.
10. Ze werd enorm populair onder het volk
Ondanks haar strenge religieuze en conservatieve opvattingen was Maria Theresia zeer populair onder het Oostenrijkse volk. Ze werd gezien als een toegewijde en zorgzame heerser die de welvaart van haar onderdanen bevorderde. Ze werd vaak geportretteerd als een moederfiguur, niet alleen voor haar eigen kinderen, maar voor haar hele rijk. Haar sympathie en toewijding aan het welzijn van haar volk droegen bij aan haar lange en stabiele regeerperiode.
11. Ze leidde Oostenrijk naar de verlichtingsperiode
Hoewel Maria Theresia een conservatieve heerser was, droeg haar beleid bij aan de geleidelijke overgang van Oostenrijk naar de Verlichting. Ze introduceerde moderniseringsmaatregelen en bevorderde het onderwijs, wetenschap en gezondheidszorg, wat leidde tot een meer verlichte en vooruitstrevende samenleving. Haar hervormingen legden de basis voor verdere moderniseringen door haar opvolgers, vooral haar zoon Jozef II, die meer radicale verlichtingstheorieën omarmde.
12. Haar dood markeerde het einde van een tijdperk
Maria Theresia stierf op 29 november 1780, op 63-jarige leeftijd, na 40 jaar geregeerd te hebben. Haar dood betekende het einde van een belangrijk tijdperk in de Habsburgse geschiedenis. Ze liet een krachtig en hervormd rijk achter dat was voorbereid op de uitdagingen van de toekomst. Haar regeerperiode wordt nog steeds herinnerd als een tijd van stabiliteit, groei en hervorming in het Habsburgse rijk.