Thomas Jefferson (1743-1826) was een van de Founding Fathers van de Verenigde Staten, de belangrijkste auteur van de Onafhankelijkheidsverklaring en de derde president van de VS. Hij was een intellectueel, architect, uitvinder en staatsman wiens ideeën over vrijheid, democratie en individuele rechten een blijvende invloed hebben gehad, ondanks de contradicties in zijn eigen leven.
1. Hoofdauteur van de Onafhankelijkheidsverklaring (1776)
Jeffersons meest blijvende nalatenschap is zijn rol als hoofdauteur van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring. Op 33-jarige leeftijd kreeg hij de opdracht van het Continental Congress om een document op te stellen dat de redenen voor de breuk met Groot-Brittannië uiteenzette.
De verklaring, met zijn beroemde preambule over ‘life, liberty and the pursuit of happiness’ en het principe dat ‘alle mensen gelijk geschapen zijn’, is een van de meest invloedrijke documenten in de geschiedenis van de democratie en mensenrechten, hoewel de toepassing ervan destijds beperkt was (vooral voor slaven en vrouwen).
2. Derde president van de Verenigde Staten (1801-1809)
Jefferson diende twee termijnen als president. Zijn presidentschap werd gekenmerkt door:
- De Louisiana Purchase (1803): De aankoop van een enorm grondgebied van Frankrijk, waardoor de omvang van de VS verdubbelde en de weg werd vrijgemaakt voor westwaartse expansie.
- De Expeditie van Lewis en Clark (1804-1806): Het uitzenden van een expeditie om het nieuw verworven Louisiana-territorium te verkennen.
- Beperking van de federale overheid: Jefferson was een voorstander van een kleinere overheid en lagere belastingen.
- Embargo Act (1807): Een mislukte poging om Groot-Brittannië en Frankrijk economisch onder druk te zetten door Amerikaanse handel te verbieden.
3. Voorstander van scheiding kerk en staat
Jefferson was een fervent voorstander van religieuze vrijheid en de scheiding van kerk en staat. Hij was de auteur van de Virginia Statute for Religious Freedom (1786), die de basis legde voor het Eerste Amendement op de Amerikaanse Grondwet.
Hij geloofde dat religie een zaak was tussen het individu en God, en dat de overheid zich daar niet mee moest bemoeien. Hij gebruikte de metafoor van een ‘muur van scheiding tussen kerk en staat’.
4. Architect en ontwerper (Monticello, University of Virginia)
Naast zijn politieke carrière was Jefferson een getalenteerd en invloedrijk architect in de neoclassicistische stijl. Hij ontwierp zijn eigen huis, Monticello, een landgoed in Virginia dat op de UNESCO Werelderfgoedlijst staat.
Hij ontwierp ook de gebouwen voor de University of Virginia, die hij oprichtte. Zijn architectonische visie, geïnspireerd door de klassieke oudheid (met name Andrea Palladio) en de principes van de Verlichting, had grote invloed op de Amerikaanse architectuur.
5. Oprichter van de University of Virginia
Onderwijs was een passie voor Jefferson. Na zijn presidentschap wijdde hij zich aan de oprichting van de University of Virginia (geopend in 1825). Hij ontwierp niet alleen de gebouwen, maar ook het curriculum en het bestuurlijke model.
Hij zag de universiteit als cruciaal voor het opleiden van burgers en leiders voor de nieuwe republiek, gebaseerd op rede en vrij onderzoek, onafhankelijk van religieuze dogma’s.
6. ‘Renaissance Man’
Jefferson was een ware ‘Renaissance man’ met een brede intellectuele nieuwsgierigheid. Hij was naast politicus en architect ook uitvinder (bv. verbeteringen aan de ploeg, een polygraaf-schrijfmachine), landbouwkundige, paleontoloog, taalkundige (hij sprak meerdere talen) en een fervent boekenverzamelaar.
Zijn persoonlijke bibliotheek vormde de basis voor de Library of Congress nadat de oorspronkelijke collectie door de Britten was verbrand in 1814.
7. De grote contradictie, hij was een slavenhouder
De grootste contradictie in Jeffersons leven en denken is zijn houding ten opzichte van slavernij. Hoewel hij schreef dat ‘alle mensen gelijk geschapen zijn’ en de slavernij soms bekritiseerde als een moreel kwaad, bezat hij gedurende zijn hele leven honderden slaven op zijn plantage Monticello.
Hij profiteerde economisch van hun arbeid en liet slechts een zeer klein aantal van hen vrij. DNA-onderzoek heeft ook aangetoond dat hij waarschijnlijk meerdere kinderen verwekte bij Sally Hemings, een van zijn slavinnen (en de halfzus van zijn overleden vrouw).
8. Rivaliteit met Alexander Hamilton
Jefferson had een diepgaande politieke en filosofische rivaliteit met Alexander Hamilton, de eerste minister van Financiën. Jefferson was de leider van de Democratisch-Republikeinse Partij, die pleitte voor een agrarische samenleving, statenrechten en een beperkte federale overheid.
Hamilton leidde de Federalistische Partij, die een sterkere centrale overheid, industrialisatie en een nationale bank voorstond. Hun botsende visies vormden de basis voor het Amerikaanse tweepartijenstelsel.
9. Ambassadeur in Frankrijk
Van 1785 tot 1789 diende Jefferson als de Amerikaanse ambassadeur in Frankrijk. Hij was getuige van de beginfase van de Franse Revolutie, waarmee hij aanvankelijk sympathiseerde vanwege de gedeelde idealen van vrijheid en republikeinisme.
Zijn tijd in Frankrijk beïnvloedde ook zijn smaak in architectuur, wijn en gastronomie.
10. Stierf op 4 juli 1826 (samen met John Adams)
Opmerkelijk genoeg stierf Thomas Jefferson op 4 juli 1826, precies 50 jaar na de goedkeuring van de Onafhankelijkheidsverklaring. Op dezelfde dag stierf ook John Adams, de tweede president van de VS en Jeffersons politieke rivaal maar latere vriend.
Dit dubbele overlijden op de verjaardag van de natie werd door velen gezien als een symbolisch en betekenisvol moment.
11. Verzamelaar van boeken en wijn
Jefferson was een gepassioneerd bibliofiel en had een van de grootste privébibliotheken in Amerika. Hij geloofde sterk in het belang van kennis en onderwijs.
Hij was ook een kenner en verzamelaar van wijn, vooral Franse wijnen, die hij tijdens zijn verblijf in Frankrijk had leren waarderen. Hij adviseerde andere presidenten over wijnaankopen.
12. Grafschrift door hemzelf geschreven
Jefferson schreef zelf het opschrift voor zijn grafsteen, waarin hij de drie prestaties noemde waarvoor hij herinnerd wilde worden:
“Hier lag begraven Thomas Jefferson, Auteur van de Verklaring van Amerikaanse Onafhankelijkheid, van het Statuut van Virginia voor Religieuze Vrijheid, & Vader van de Universiteit van Virginia.” Opvallend is dat hij zijn presidentschap niet noemde.
Thomas Jefferson was een complexe reus in de Amerikaanse geschiedenis, een briljant denker en staatsman wiens woorden en ideeën over vrijheid en democratie de wereld inspireerden. Zijn leven werd echter ook gekenmerkt door de diepe contradictie van het bezitten van slaven terwijl hij schreef over de gelijkheid van alle mensen. Zijn nalatenschap blijft daarom onderwerp van zowel bewondering als kritisch debat, maar zijn impact op de vorming van de Verenigde Staten is onmiskenbaar.