Walvissen zijn de reuzen van de oceaan – mysterieus, indrukwekkend en verrassend slim. Of het nu gaat om het gezang van de bultrug, de diepe duiken van de potvis of het gigantische formaat van de blauwe vinvis: deze zeezoogdieren spreken al eeuwenlang tot de verbeelding.
1. Walvissen zijn zoogdieren, geen vissen
Hoewel ze in zee leven en vinnen hebben, zijn walvissen geen vissen. Ze ademen lucht in via longen, geven hun jongen melk en hebben zelfs een navel. Net als mensen zijn het warmbloedige zoogdieren – alleen een stuk indrukwekkender van formaat.
2. De blauwe vinvis is het grootste dier ooit
Groter dan een dinosaurus, groter dan een olifant: de blauwe vinvis is het grootste dier dat ooit op aarde heeft geleefd. Volwassen exemplaren kunnen tot wel 30 meter lang worden en 180 ton wegen. Alleen zijn tong is zwaarder dan een olifant!
3. Walvissen zingen prachtige liederen
Bultruggen staan bekend om hun mysterieuze en melancholische gezang. Deze ‘liederen’ kunnen wel 20 minuten duren en worden kilometers ver gehoord onder water. Het doel is waarschijnlijk communicatie én paringsgedrag – al zijn wetenschappers het daar nog niet volledig over eens.
4. Ze hebben een indrukwekkend geheugen
Walvissen kunnen migratieroutes onthouden van duizenden kilometers lang. Sommige soorten, zoals de bultrug, keren elk jaar terug naar precies hetzelfde baaitje om te baren, zelfs als dat duizenden kilometers verder ligt dan hun voedgebied.
5. Walvissen hebben geen neusgaten zoals wij
In plaats daarvan hebben ze een of twee blaasgaten boven op hun kop. Bij elke ademhaling blazen ze met grote kracht lucht (en vaak ook waterdamp) omhoog, wat zorgt voor de bekende fontein die je vanaf een boot kunt zien.
6. Tanden of baleinen: het verschil tussen soorten
Walvissen vallen in twee grote groepen: de tandwalvissen (zoals de potvis en dolfijnen) en de baleinwalvissen (zoals de blauwe vinvis en grijze walvis).
Tandwalvissen gebruiken hun tanden om te jagen, terwijl baleinwalvissen zeefplaten hebben om kleine dieren zoals krill uit het water te filteren.
7. Sommige walvissen jagen met bellen
Bultruggen gebruiken een slimme jachttechniek die ‘bubble net feeding’ heet. Ze blazen bellen in een cirkel onder een school vis, waardoor de vissen zich samenklonteren. Vervolgens zwemmen ze met open bek naar boven en happen in één keer een enorme portie naar binnen.
8. De potvis is een diepzeeduiker
De potvis, met zijn kenmerkend blokvormig hoofd, kan dieper duiken dan welk ander zoogdier ook. Hij bereikt dieptes van meer dan 2.000 meter om reuzeninktvissen te vangen, en kan daar tot twee uur blijven zonder adem te halen.
9. Walvissen slapen met één hersenhelft tegelijk
Om niet te verdrinken tijdens het slapen, schakelen walvissen slechts één hersenhelft tegelijk uit. De andere helft blijft alert om te ademen en te letten op gevaren. Slapen doen ze dus in ‘stand-by’ modus, vaak drijvend vlak onder het wateroppervlak.
10. Walvissen waren ooit landdieren
De voorouders van walvissen liepen miljoenen jaren geleden rond op het land. Fossielen tonen dat deze dieren langzaam evolueerden naar een leven in het water, waarbij hun achterpoten verdwenen en hun neusgaten naar boven verhuisden.
11. Sommige walvissoorten zijn uiterst zeldzaam
De noordkaper is een van de meest bedreigde walvissen ter wereld. Naar schatting leven er nog slechts zo’n 350 exemplaren. Botsingen met schepen en verstrikking in visnetten vormen grote bedreigingen voor deze trage, kustgebonden dieren.
12. Walvissen spelen een rol in de CO2-cyclus
Wanneer walvissen duiken en poepen op verschillende dieptes, mengen ze voedingsstoffen in de oceaan. Dit fenomeen, ook wel de “whale pump” genoemd, helpt plankton groeien – en plankton neemt op zijn beurt grote hoeveelheden CO2 op uit de lucht.
13. Japan en IJsland jagen nog op walvissen
Ondanks internationale moratoria op walvisjacht, blijven landen als Japan en IJsland walvissen vangen, onder het mom van wetenschappelijk onderzoek of vanwege culturele tradities. Dit leidt wereldwijd tot veel protest van natuurbeschermers en milieuorganisaties.