MK-Ultra is misschien wel het meest sinistere en mysterieuze programma dat ooit door de CIA werd uitgevoerd. Het geheime project draaide om hersenspoeling, experimenten met drugs als LSD en pogingen om de menselijke geest te beheersen.
Pas in de jaren ’70 kwamen de eerste details naar buiten, en sindsdien is MK-Ultra synoniem geworden met misbruik, geheimhouding en complottheorieën.
Dit zijn 20 bizarre weetjes die je meenemen naar de donkere wereld van staatsgeheimen en mind control.
1. Het programma startte officieel in 1953
Na de Koreaanse Oorlog waren Amerikaanse krijgsgevangenen teruggekeerd die vreemde bekentenissen hadden afgelegd. Washington vermoedde dat China en de Sovjet-Unie technieken voor hersenspoeling gebruikten. Uit angst om achter te lopen, richtte de CIA onder leiding van directeur Allen Dulles het programma MK-Ultra op.
2. MK-Ultra was niet klein
Het project omvatte meer dan 150 subprogramma’s, verspreid over universiteiten, ziekenhuizen, gevangenissen en zelfs psychiatrische klinieken. De CIA werkte vaak via frontorganisaties, zodat onderzoekers en proefpersonen niet eens wisten dat ze deelnamen aan een CIA-experiment.
3. LSD was het wondermiddel – dachten ze
LSD stond centraal in de experimenten. De CIA hoopte dat het middel waarheidsserums kon produceren, of zelfs gedachten kon controleren. Soldaten, gevangenen, psychiatrische patiënten en nietsvermoedende burgers kregen LSD toegediend – vaak zonder hun toestemming.
4. Ook andere middelen werden getest
Naast LSD probeerde de CIA een hele apotheek aan stoffen: barbituraten, amfetaminen, mescaline, heroïne en zelfs curare, een verlammend gif. Men wilde ontdekken of bepaalde combinaties iemand in een staat van absolute afhankelijkheid konden brengen.
5. Gevangenen waren een geliefde testgroep
In de gevangenis van Lexington, Kentucky, werden drugsverslaafden gelokt met de belofte van methadon in ruil voor deelname aan experimenten. In werkelijkheid kregen ze extreem hoge doses LSD toegediend, vaak wekenlang achter elkaar.
6. Prostituees als CIA-agenten
In Project Midnight Climax, een subprogramma, huurden CIA-agenten appartementen in San Francisco. Prostituees werden ingezet om mannen mee te nemen naar deze ‘safe houses’, waar ze ongemerkt LSD kregen toegediend terwijl de CIA door een eenrichtingsspiegel toekeek. Het doel: zien of men tijdens seksuele ontmoetingen informatie prijsgaf.
7. Frank Olson’s mysterieuze dood
Een van de beruchtste incidenten was de dood van Frank Olson, een CIA-wetenschapper die zonder zijn medeweten LSD kreeg toegediend tijdens een werkbijeenkomst. Negen dagen later viel hij uit een hotelraam in New York. Officieel heette het zelfmoord, maar velen denken dat hij werd vermoord omdat hij teveel wist.
8. Donald Ewen Cameron en de ‘psychic driving’
In Montréal voerde de Schots-Canadese psychiater Donald Ewen Cameron, met CIA-financiering, wrede experimenten uit. Hij gebruikte elektroshocks, langdurige slaap en het eindeloos afspelen van bandopnames met boodschappen. Zijn patiënten waren meestal nietsvermoedende mensen die voor lichte klachten kwamen en als wrakken de kliniek verlieten.
9. De CIA testte ook hypnose
Onderzoekers probeerden met hypnose mensen opdrachten te laten uitvoeren die ze normaal zouden weigeren. Er werd zelfs gekeken of een ‘hypnotische huurmoordenaar’ mogelijk was. Of dat ooit echt werkte, blijft onbekend, maar de experimenten zijn gedocumenteerd.
10. Vrijwilligheid was vaak een illusie
Veel proefpersonen dachten dat ze meededen aan gewoon wetenschappelijk onderzoek of therapie. In werkelijkheid waren ze onwetende testobjecten in geheime mind-control-experimenten. Dit maakt MK-Ultra ethisch gezien een van de grootste schandalen in de moderne medische geschiedenis.
11. Studenten werden ingezet zonder het te weten
In meerdere universiteiten werden studenten drugs toegediend onder het mom van psychologische studies. Vaak werd hen niet verteld dat de CIA achter het onderzoek zat. Sommige deelnemers hielden er blijvende psychische problemen aan over.
12. MK-Ultra beïnvloedde de tegencultuur
Ironisch genoeg hielp het programma indirect mee aan de verspreiding van LSD in de jaren ’60. Onderzoekers en vrijwilligers die ermee in aanraking kwamen, introduceerden het middel later in de hippiecultuur. Zo had MK-Ultra een onverwachte rol in de opkomst van de tegencultuur.
13. De CIA vernietigde bijna alle documenten
Toen het programma in 1973 in opspraak dreigde te raken, gaf CIA-directeur Richard Helms opdracht om alle MK-Ultra-documenten te vernietigen. Slechts een paar dozen vol declaraties en memo’s ontsnapten. Daardoor weten we nog steeds maar een fractie van wat er echt is gebeurd.
14. Het Congres onderzocht de zaak
In 1975 startte het Amerikaanse Congres een grootschalig onderzoek via de Church Committee. Voor het eerst werd erkend dat de CIA illegale experimenten had uitgevoerd op Amerikaanse burgers. President Gerald Ford bood later excuses aan, maar echte gerechtigheid bleef uit.
15. Veel slachtoffers kregen nooit compensatie
Een aantal mensen en families probeerden schadevergoeding te eisen, maar de CIA hield de meeste claims af. In Canada kregen sommige patiënten die onder Cameron’s behandeling waren gevallen later een gedeeltelijke compensatie, maar velen bleven zonder erkenning achter.
16. Het voedt complottheorieën tot op de dag van vandaag
Omdat zoveel geheim is gebleven, zien complotdenkers in MK-Ultra hét bewijs dat overheden burgerrechten negeren. Sommigen beweren zelfs dat technieken uit MK-Ultra nog steeds worden toegepast, bijvoorbeeld in moderne surveillance of gedragsbeïnvloeding.
17. Popcultuur staat er vol mee
Films als *The Manchurian Candidate* en series zoals *Stranger Things* verwijzen rechtstreeks naar MK-Ultra. In *Stranger Things* ondergaat het meisje Eleven experimenten die sterk lijken op de LSD- en telepathieproeven van het echte programma.
18. Het idee van de ‘Manchurian Candidate’
MK-Ultra voedde het idee dat iemand tegen zijn wil kon worden geprogrammeerd tot huurmoordenaar. Hoewel er geen bewijs is dat dit ooit volledig lukte, blijft het concept hardnekkig in de publieke verbeelding en thrillerverhalen.
19. Het project liep twintig jaar lang
Officieel duurde MK-Ultra van 1953 tot 1973. Dat betekent dat twee decennia lang in het geheim werd geëxperimenteerd met drugs, hypnose en elektroshocks, vaak op nietsvermoedende burgers. Het is daarmee een van de langstlopende geheime programma’s in de Amerikaanse geschiedenis.
20. De erfenis blijft pijnlijk actueel
MK-Ultra laat zien hoe paranoia en macht leiden tot misbruik van wetenschap en mensenlevens. Het blijft een waarschuwing dat zelfs democratische staten, onder druk van oorlog en angst, de grenzen van ethiek en menselijkheid kunnen overschrijden.