Leo Tolstoj is een van de grootste schrijvers aller tijden. Zijn meesterwerken Oorlog en Vrede en Anna Karenina behoren tot de absolute hoogtepunten van de wereldliteratuur. Maar Tolstoj was méér dan een schrijver: hij was ook filosoof, vredesdenker, spiritueel zoeker en criticus van zijn eigen klasse. Zijn leven was even indrukwekkend als zijn werk – vol ommekeer, zelfreflectie en maatschappelijke impact.
Hier zijn 10 fascinerende weetjes over de man die zowel het Russische tsarenrijk als de rest van de wereld tot nadenken bracht.
1. Hij werd geboren in een adellijke familie
Leo Tolstoj werd in 1828 geboren op het landgoed Jasnaja Poljana, in een adellijke Russische familie. Zijn afkomst gaf hem toegang tot onderwijs, maar ook tot de privileges van de elite — iets waar hij zich later fel tegen zou keren. Al op jonge leeftijd verloor hij beide ouders, waarna hij werd opgevoed door familieleden.
2. Hij vocht in de Krimoorlog
Tolstoj diende als officier in het Russische leger tijdens de Krimoorlog (1853–1856). De gruwelen en chaos van de oorlog maakten diepe indruk op hem en zouden zijn latere visie op geweld en macht sterk beïnvloeden. Zijn ervaringen aan het front verwerkte hij in de Sevastopol-verhalen, die hem nationale bekendheid gaven.
3. Hij schreef “Oorlog en Vrede” in zes jaar
Zijn meesterwerk Oorlog en Vrede (1869) is niet zomaar een roman: het is een filosofisch epos van meer dan 1200 pagina’s waarin Tolstoj het leven, de geschiedenis en de menselijke ziel probeert te vatten. Het kostte hem zes jaar om het te voltooien. Hij las honderden boeken over Napoleon, het Russische leger en filosofie ter voorbereiding.
4. Tolstoj ging op een spirituele zoektocht
Na het schrijven van Anna Karenina (1878) raakte Tolstoj in een diepe spirituele crisis. Hij keerde zich af van de orthodoxe kerk én van zijn aristocratische levensstijl.
In plaats daarvan zocht hij zingeving in eenvoud, geweldloosheid en het volgen van Jezus’ morele leer — zonder dogma’s. Zijn boek Mijn Bekering*beschrijft deze innerlijke ommekeer.
5. Hij inspireerde Gandhi en Martin Luther King
Tolstojs ideeën over geweldloosheid, moreel verzet en spirituele autonomie hadden een grote invloed op Mahatma Gandhi. De twee schreven elkaar brieven. Gandhi noemde Tolstoj een “mentor op afstand”.
Ook Martin Luther King verwees regelmatig naar Tolstojs moraalfilosofie, vooral in het kader van burgerlijke ongehoorzaamheid.
6. Hij leefde als een kluizenaar op zijn landgoed
Hoewel hij rijk was, koos Tolstoj er in zijn latere jaren voor om eenvoudig te leven. Hij liep vaak rond in boerenkleding, werkte in de tuin en wilde afzien van zijn auteursrechten. Zijn vrouw, Sofia, had hier grote moeite mee — zij moest immers het huishouden draaiende houden en hun dertien kinderen opvoeden.
7. Hij had een turbulent huwelijk
Tolstoj trouwde met de jonge Sofia Andrejevna toen hij 34 was en zij pas 18. Aanvankelijk was hun huwelijk gelukkig, maar na zijn spirituele ommekeer ontstonden er spanningen.
Hij wilde afstand doen van zijn bezittingen; zij wilde de familie beschermen. Hun relatie verslechterde ernstig, en veel brieven uit die periode zijn hartverscheurend eerlijk.
8. Hij werd door de kerk geëxcommuniceerd
Tolstojs kritiek op de Russische orthodoxie — hij verwierp het priesterschap, de sacramenten en het bezit van de kerk — leverde hem felle tegenstand op. In 1901 werd hij officieel geëxcommuniceerd.
Ironisch genoeg werd hij na zijn dood toch begraven op zijn eigen landgoed, op de plek waar hij als kind graag speelde.
9. Zijn dood werd een mediaspektakel
Op 82-jarige leeftijd besloot Tolstoj zijn huis te verlaten en alles achter zich te laten. Hij werd ziek tijdens zijn reis en stierf op een klein treinstation in Astapovo.
Journalisten kampeerden bij het station om elk detail van zijn dood te verslaan. Zijn overlijdensmoment werd een nationaal drama — zelfs gefilmd, wat zeldzaam was in die tijd.
10. Zijn invloed leeft voort in meer dan alleen boeken
Tolstoj was meer dan een schrijver. Hij was een denker, een revolutionair van de geest en een man die zijn overtuigingen tot het uiterste volgde. Zijn ideeën over onderwijs, ethiek en vrede worden nog steeds besproken. Van literaire kringen tot spirituele gemeenschappen: Tolstoj blijft mensen raken, ook meer dan een eeuw na zijn dood.