Freya (of Freyja) is een van de meest prominente en complexe godinnen uit de Noorse mythologie. Ze behoort tot de Wanen (Vanir), een groep goden geassocieerd met vruchtbaarheid en magie, maar leeft na de oorlog tussen de Asen en Wanen bij de Asen in Asgard.
1. Godin met vele domeinen
Freya is geen godin met één duidelijke functie; ze heerst over meerdere belangrijke domeinen. Ze is vooral bekend als de godin van:
- Liefde en schoonheid: Ze wordt vaak aangeroepen in zaken van het hart en beschouwd als de mooiste van alle godinnen.
- Vruchtbaarheid en wellust: Ze wordt geassocieerd met geboorte, seksualiteit en sensueel genot.
- Strijd en dood: Verrassend genoeg heeft ze ook een sterke connectie met oorlog. Ze ontvangt de helft van de krijgers die eervol sterven op het slagveld in haar hal Sessrúmnir in Fólkvangr (de andere helft gaat naar Odins Walhalla).
- Magie (Seidr): Ze is een meesteres van ‘seidr’, een vorm van Noorse magie en waarzeggerij.
2. Behorend tot de Wanen (Vanir)
Freya behoort oorspronkelijk tot de Wanen, een godenfamilie die vaak wordt geassocieerd met natuur, vruchtbaarheid en welvaart, in tegenstelling tot de Asen (zoals Odin en Thor) die meer verbonden zijn met oorlog en macht. Haar broer is Freyr, ook een belangrijke vruchtbaarheidsgod.
Na de oorlog tussen de Asen en Wanen werden Freya, Freyr en hun vader Njord als gijzelaars naar Asgard gestuurd om de vrede te bezegelen. Daar werd Freya een gerespecteerd lid van het Asen-pantheon.
3. Haar hal Sessrúmnir in Fólkvangr
Terwijl Odin de gesneuvelde krijgers (einherjar) ontvangt in Walhalla, heeft Freya haar eigen dodenrijk voor eervolle strijders: Fólkvangr (‘Veld van het volk’ of ‘Legerveld’). Haar hal binnen Fólkvangr heet Sessrúmnir (‘Rijk aan zitplaatsen’ of ‘Rijk aan stoelen’).
Volgens de mythen heeft Freya de eerste keus uit de gevallen krijgers op het slagveld; de helft komt naar haar hal, de andere helft gaat naar Odin. Dit onderstreept haar status als een machtige godin die ook verbonden is met de dood en het hiernamaals voor krijgers.
4. Meesteres van Seidr (Magie)
Freya wordt beschouwd als de belangrijkste beoefenaar van ‘seidr’, een vorm van Noorse magie die te maken heeft met het voorspellen en beïnvloeden van de toekomst, het veroorzaken van geluk of ongeluk, en mogelijk ook gedaanteverwisseling.
Volgens de overlevering was het Freya die Odin de kunst van seidr leerde. Deze vorm van magie werd soms als ‘onmannelijk’ beschouwd voor goden, wat de complexiteit van zowel Freya’s als Odins karakter benadrukt.
5. Haar wagen getrokken door katten
Freya verplaatst zich in een wagen die wordt getrokken door twee grote katten. Katten werden in de Noorse cultuur geassocieerd met magie, onafhankelijkheid en soms ook met vruchtbaarheid.
Deze unieke metgezellen dragen bij aan haar mysterieuze en krachtige imago. De namen van de katten worden niet genoemd in de oude bronnen, maar in moderne interpretaties krijgen ze soms namen als Bygul en Trjegul.
6. Het Brísingamen-halssnoer
Een van Freya’s meest kostbare bezittingen is het Brísingamen, een prachtig gouden of amberkleurig halssnoer (of gordel), gesmeed door vier dwergen (de Brísinga). Volgens een mythe verkreeg ze het sieraad door met elk van de vier dwergen een nacht door te brengen.
Loki stal het sieraad later, maar het werd teruggehaald door Heimdall na een gevecht. Het Brísingamen symboliseert haar schoonheid, rijkdom en mogelijk haar connectie met magie en vruchtbaarheid.
7. Haar verenkleed van valkenveren
Freya bezit een magisch kleed gemaakt van valkenveren (Valshamr), waarmee ze (of degene die het leent) kan veranderen in een valk en snel door de lucht kan reizen tussen de werelden.
In verschillende mythen leent ze dit verenkleed uit aan andere goden, zoals Loki, om hen te helpen bij hun avonturen of zoektochten.
8. Echtgenoot Ódr en haar tranen van goud
Freya is getrouwd met de god Ódr, die vaak wordt gezien als een dubbelganger of aspect van Odin. Ódr is echter vaak afwezig en reist naar verre landen.
Freya mist hem enorm en huilt tranen van rood goud wanneer ze naar hem zoekt. Deze gouden tranen benadrukken haar aspect als godin van liefde en haar rijkdom.
9. Haar everzwijn Hildisvíni
Naast haar katten wordt Freya ook geassocieerd met een everzwijn genaamd Hildisvíni (‘Strijdzwijn’). In sommige verhalen rijdt ze op dit zwijn.
Het everzwijn was in de Germaanse en Noorse cultuur een symbool van vruchtbaarheid, maar ook van strijd en bescherming. Haar broer Freyr had eveneens een gouden everzwijn, Gullinbursti.
10. Aanbeden als vruchtbaarheidsgodin
Ondanks haar complexe rollen, bleef Freya voor de gewone mensen waarschijnlijk vooral belangrijk als een godin van vruchtbaarheid, liefde en voorspoed. Ze werd aangeroepen voor hulp bij bevallingen, liefdeszaken en een goede oogst.
Haar connectie met de Wanen en symbolen als het everzwijn en (mogelijk) katten wijzen sterk op deze oorspronkelijke functie.
11. Mogelijke connectie met Frigg
Er is veel discussie onder geleerden over de relatie tussen Freya en Frigg, de vrouw van Odin en godin van het huwelijk en moederschap. Ze delen enkele overlappende domeinen (liefde, vruchtbaarheid, magie/profetie) en hun namen lijken etymologisch verwant.
Sommige theorieën suggereren dat ze oorspronkelijk dezelfde godin waren die later in twee figuren is opgesplitst, of dat ze verschillende aspecten van een grotere vrouwelijke godheid vertegenwoordigen.
12. Overleving in folklore en moderne cultuur
Hoewel de aanbidding van de Noorse goden verdween met de kerstening, overleefde Freya’s invloed in folklore, met name in Scandinavië. De naam ‘vrijdag’ (Engels: Friday, Duits: Freitag) is waarschijnlijk afgeleid van Freya of Frigg.
Tegenwoordig beleeft ze een heropleving in populariteit binnen moderne heidense bewegingen (Ásatrú) en verschijnt ze regelmatig in fantasy-literatuur, games en andere populaire media, vaak als een krachtige en onafhankelijke vrouwelijke figuur.