De Bijbel is een van de meest invloedrijke, gelezen, bediscussieerde en soms controversiële boeken in de menselijke geschiedenis. Het vormt de heilige schrift voor zowel het Jodendom (deels) als het Christendom en heeft een onmetelijke impact gehad op cultuur, kunst, wetgeving en het persoonlijke leven van miljarden mensen.
Maar wat weten we nu echt over dit omvangrijke en complexe boek? Hier zijn 15 interessante weetjes over de Bijbel.
1. De Bijbel bestaat uit twee hoofd delen
Het meest fundamentele onderscheid binnen de (christelijke) Bijbel is dat tussen het Oude Testament en het Nieuwe Testament.
Het Oude Testament bevat de heilige geschriften van het Jodendom (ook wel de Tenach genoemd) en vertelt het verhaal van de schepping, het verbond van God met Israël, de wetten, de profeten en de geschiedenis van het Joodse volk.
Het Nieuwe Testament richt zich op het leven en de leer van Jezus Christus en de vroege christelijke kerk.
2. Het is eigenlijk een bibliotheek, geen enkel boek
Het woord ‘Bijbel’ komt van het Griekse woord ‘biblia’, wat ‘boeken’ (meervoud) betekent. De Bijbel is dus geen enkel, doorlopend verhaal geschreven door één auteur, maar een verzameling van vele afzonderlijke boeken die over een periode van meer dan duizend jaar zijn geschreven door verschillende auteurs (profeten, priesters, koningen, apostelen) in diverse stijlen en contexten.
3. Het Oude Testament is oorspronkelijk in het Hebreeuws en Aramees geschreven
De boeken van het Oude Testament zijn voornamelijk geschreven in het Klassiek Hebreeuws. Enkele kleinere gedeelten, zoals delen van de boeken Daniël en Ezra, zijn geschreven in het Aramees, een verwante Semitische taal die in die tijd veel gesproken werd in het Midden-Oosten. Deze talen leggen de basis voor de Joodse traditie waaruit het Christendom voortkwam.
4. Het Nieuwe Testament is oorspronkelijk in het Grieks geschreven
De boeken van het Nieuwe Testament (de Evangeliën, Handelingen, de brieven van Paulus en andere apostelen, en Openbaring) werden geschreven in het Koinè-Grieks. Dit was de algemene omgangstaal (lingua franca) in het oostelijke Middellandse Zeegebied in de eerste eeuwen na Christus, waardoor de boodschap van het vroege Christendom zich relatief snel kon verspreiden.
5. Het exacte aantal boeken varieert per traditie
Hoewel de meeste protestantse Bijbels 66 boeken bevatten (39 in het Oude Testament, 27 in het Nieuwe Testament), omvat de katholieke Bijbel extra boeken in het Oude Testament, de zogenaamde deuterocanonieke boeken (zoals Tobit, Judith, Wijsheid, Makkabeeën), wat het totaal op 73 brengt.
Orthodoxe kerken hebben soms nog enkele andere boeken in hun canon. Dit verschil gaat terug op discussies over welke Joodse geschriften als gezaghebbend werden beschouwd.
6. De indeling in hoofdstukken en verzen is pas later toegevoegd
De oorspronkelijke Bijbelse teksten hadden geen hoofdstuk- en versindeling. De hoofdstukindeling die we nu kennen, werd grotendeels geïntroduceerd door Stephen Langton, aartsbisschop van Canterbury, rond 1227 na Christus.
De versindeling van het Oude Testament werd in de 9e/10e eeuw door Masoretische Joodse geleerden ontwikkeld, en die van het Nieuwe Testament door de Franse drukker Robert Estienne in 1551. Dit maakt het citeren en opzoeken veel gemakkelijker.
7. De Bijbel bevat diverse literaire genres
De Bijbel is literair zeer divers. Het bevat wetteksten (zoals in Exodus en Leviticus), historische verhalen (Koningen, Kronieken), poëzie (Psalmen, Hooglied), wijsheidsliteratuur (Spreuken, Prediker), profetische boeken (Jesaja, Jeremia), evangeliën (biografieën van Jezus), brieven (epistels) en apocalyptische literatuur (Daniël, Openbaring). Het lezen van de Bijbel vereist dus begrip van het genre van elk boek.
8. De Statenvertaling was de eerste volledige Nederlandse Bijbelvertaling uit de grondtekst
De Statenvertaling, voltooid in 1637, was een mijlpaal in de Nederlandse taal- en cultuurgeschiedenis. In opdracht van de Staten-Generaal werd deze vertaling gemaakt rechtstreeks vanuit de oorspronkelijke Hebreeuwse, Aramese en Griekse teksten.
Het had een enorme invloed op de standaardisatie van de Nederlandse taal en is nog steeds in gebruik in sommige kerkelijke kringen.
9. De Dode Zeerollen bevestigden de betrouwbaarheid van de tekstoverlevering
De ontdekking van de Dode Zeerollen in 1947 in grotten bij Qumran was een van de grootste archeologische vondsten van de 20e eeuw.
Deze rollen bevatten de oudst bekende manuscripten van veel boeken van het Oude Testament, daterend van vóór de tijd van Christus.
Vergelijking met latere manuscripten toonde aan dat de Hebreeuwse tekst over het algemeen opmerkelijk nauwkeurig was overgeleverd gedurende vele eeuwen.
10. De Gutenbergbijbel was het eerste grote boek gedrukt met losse letters
Rond 1455 drukte Johannes Gutenberg in Mainz, Duitsland, zijn beroemde Bijbel. Dit was niet het allereerste gedrukte werk, maar wel het eerste grote boek dat werd geproduceerd met behulp van de revolutionaire techniek van losse, metalen letters.
Deze uitvinding maakte massaproductie van boeken mogelijk en speelde een cruciale rol in de verspreiding van kennis en ideeën, inclusief de Reformatie.
11. Het kortste boek is de Derde brief van Johannes
In de meeste Bijbelvertalingen is de Derde brief van Johannes (3 Johannes) het kortste boek qua aantal woorden in de oorspronkelijke Griekse tekst. Het is een korte persoonlijke brief gericht aan een zekere Gajus, waarin de auteur hem prijst en waarschuwt voor een andere leider.
12. Het langste boek is Psalmen
Het boek Psalmen is doorgaans het langste boek in de Bijbel, zowel qua aantal hoofdstukken (150) als qua aantal verzen en woorden. Het bevat een verzameling van liederen, gebeden en gedichten die een breed scala aan menselijke emoties en religieuze ervaringen uitdrukken, toegeschreven aan diverse auteurs, waaronder koning David.
13. De Bijbel is het meest vertaalde boek ter wereld
Geen enkel ander boek is in zoveel talen vertaald als de Bijbel. Delen van de Bijbel zijn vertaald in meer dan 3000 talen, en de volledige Bijbel is beschikbaar in ongeveer 700 talen.
Organisaties zoals Wycliffe Bible Translators werken voortdurend aan het vertalen van de Bijbel voor taalgroepen die deze nog niet in hun moedertaal hebben.
14. Jezus sprak waarschijnlijk Aramees
Hoewel het Nieuwe Testament in het Grieks is geschreven, was de dagelijkse omgangstaal van Jezus en zijn discipelen in Galilea en Judea in de eerste eeuw waarschijnlijk het Aramees.
Sommige Aramese uitdrukkingen van Jezus zijn direct bewaard gebleven in de Griekse tekst, zoals ‘Talitha koem’ (‘Meisje, sta op’) en ‘Eloï, Eloï, lema sabachtani?’ (‘Mijn God, mijn God, waarom hebt U mij verlaten?’).
15. Het bevat veel verhalen die cultureel erfgoed zijn geworden
Veel verhalen uit de Bijbel zijn diep verankerd geraakt in de westerse cultuur en worden vaak aangehaald of afgebeeld in kunst, literatuur en muziek, zelfs buiten een strikt religieuze context. Denk aan Adam en Eva, de Ark van Noach, David en Goliath, de verloren zoon, de barmhartige Samaritaan, en natuurlijk het kerstverhaal en het paasverhaal.
De Bijbel is een complex en gelaagd boekwerk met een rijke geschiedenis en een ongekende invloed. Of men het nu benadert als een heilig geschrift, een historisch document, een literair meesterwerk of een culturele hoeksteen, het blijft een bron van studie, inspiratie en debat. Deze weetjes bieden slechts een glimp van de vele fascinerende aspecten van dit monumentale boek.