James Watt was een van de belangrijkste figuren in de Industriële Revolutie. Zijn verbeteringen aan de stoommachine veranderden de wereld en legden de basis voor moderne industrieën. Hoewel hij vaak wordt beschouwd als de uitvinder van de stoommachine, was hij vooral degene die het apparaat bruikbaar en efficiënt maakte. Hier zijn 15 fascinerende weetjes over James Watt en zijn revolutionaire uitvindingen.
1. James Watt vond de stoommachine niet uit
Veel mensen denken dat Watt de stoommachine heeft uitgevonden, maar dat is niet waar. De eerste functionerende stoommachines bestonden al in de 17e eeuw, zoals die van Thomas Newcomen. Watt verbeterde het ontwerp dramatisch en maakte de machine veel efficiënter, wat hem tot een sleutelfiguur in de industriële revolutie maakte.
2. Zijn belangrijkste innovatie: de condensor
De grote doorbraak van Watt was de condensor. In oudere stoommachines werd stoom direct in de cilinder afgekoeld, wat veel energie verspilde. Watt bedacht een aparte condensor die het proces veel efficiënter maakte, waardoor de stoommachine 80% minder brandstof verbruikte.
3. De eenheid ‘watt’ is naar hem vernoemd
De meeteenheid watt (W) voor vermogen werd in de 19e eeuw naar James Watt vernoemd als erkenning voor zijn bijdragen aan techniek en energie-efficiëntie. Tegenwoordig gebruiken we het nog steeds bij lampen, computers en andere elektrische apparaten.
4. Hij introduceerde de term ‘paardenkracht’
Om het vermogen van zijn verbeterde stoommachines begrijpelijk te maken voor mensen, bedacht Watt de term paardenkracht (horsepower). Hiermee vergeleek hij de kracht van een stoommachine met het werk dat een paard kon verrichten. Deze maatstaf wordt nog steeds gebruikt bij auto’s en motoren.
5. Hij had geen formele technische opleiding
Watt was een autodidact. Hij volgde geen technische opleiding aan een universiteit, maar leerde alles zelf door te experimenteren en gereedschappen te bouwen. Zijn talent werd opgemerkt aan de Universiteit van Glasgow, waar hij later als instrumentmaker ging werken.
6. Hij begon zijn carrière als instrumentmaker
Voordat hij met stoommachines werkte, verdiende Watt zijn geld als maker van wetenschappelijke instrumenten. Hij repareerde telescopen, kompassen en andere precisie-instrumenten en leerde zo over mechanica en materiaalkunde.
7. Zijn doorbraak kwam op de universiteit
De Universiteit van Glasgow gaf Watt in 1763 een oude Newcomen-stoommachine om te repareren. Tijdens dit project ontdekte hij hoe inefficiënt de machine was en begon hij na te denken over manieren om deze te verbeteren. Dit leidde tot zijn beroemde aparte condensor.
8. Zijn zakenpartner maakte hem succesvol
Hoewel Watt een briljant ingenieur was, was hij geen goede zakenman. Zijn samenwerking met Matthew Boulton, een rijke ondernemer, zorgde ervoor dat zijn uitvindingen op grote schaal konden worden geproduceerd. Samen richtten ze Boulton & Watt op, een bedrijf dat stoommachines bouwde voor fabrieken en mijnen.
9. Hij ontwikkelde de ‘Zonplaneetoverbrenging’

Om de lineaire beweging van de stoommachine om te zetten in ronddraaiende beweging (zoals nodig was voor machines en fabrieken), ontwierp Watt het sun-and-planet-tandwielsysteem. Dit mechanisme maakte de stoommachine bruikbaar voor industriële toepassingen.
10. Hij vond een van de eerste kopieerapparaten uit
Naast zijn werk aan stoommachines vond Watt in 1781 een kopieerapparaat uit, waarmee handgeschreven documenten konden worden gedupliceerd. Dit was een belangrijke uitvinding voor bedrijven en kantoren in een tijd zonder printers of fotokopieerapparaten.
11. Hij ontwierp de ‘parallel motion’
Om de stoommachines nog efficiënter te maken, ontwikkelde Watt een mechanisme dat bekend staat als de parallel motion. Dit systeem zorgde ervoor dat de stoomzuiger perfect recht bewoog, wat de kracht en betrouwbaarheid van de machine verbeterde.
12. Zijn stoommachines versnelden de industriële revolutie
De verbeteringen van Watt maakten stoommachines veel bruikbaarder en kosteneffectiever. Hierdoor werden ze overal gebruikt in textielfabrieken, mijnen, treinen en schepen. Zonder Watt zou de industriële revolutie waarschijnlijk veel trager zijn verlopen.
13. Hij had een fascinatie voor chemie
Naast mechanica was Watt geïnteresseerd in chemie. Hij experimenteerde met verschillende chemicaliën en probeerde nieuwe materialen te ontwikkelen. Hij had zelfs een kleine fabriek waar hij probeerde chemicaliën te produceren voor de industrie.
14. Zijn werk beïnvloedde generaties uitvinders
De stoommachines van Watt inspireerden andere ingenieurs, zoals George Stephenson, die de eerste stoomlocomotieven bouwde. De technologische vooruitgang die hij startte, leidde uiteindelijk tot de ontwikkeling van moderne motoren en elektriciteitscentrales.
15. Hij overleed als een gerespecteerd wetenschapper
James Watt overleed in 1819 op 83-jarige leeftijd. Tegen die tijd was hij een beroemde en gerespecteerde figuur in de wetenschappelijke gemeenschap. Zijn naam leeft voort in de eenheid watt, de vele monumenten ter ere van hem en de fundamentele veranderingen die hij bracht in de industrie.
James Watt was niet alleen een geniale ingenieur, maar ook een visionair die de wereld radicaal veranderde. Zijn verbeteringen aan de stoommachine legden de basis voor moderne technologie, industrie en energiegebruik. Van elektrische apparaten tot de auto-industrie: Watt’s nalatenschap is overal om ons heen.