Joseph Stalin is een van de meest invloedrijke en controversiële figuren uit de 20e eeuw. Stalin was de leider van de Sovjet-Unie van de jaren twintig tot zijn dood in 1953. Hij was een meedogenloze dictator, wiens beleid zowel de wereldpolitiek als de geschiedenis van Rusland ingrijpend heeft veranderd.
1. Stalin was niet zijn echte naam
Joseph Stalin werd geboren als Iosif Vissarionovitsj Dzjoegasjvili op 18 december 1878 in Gori, Georgië. Hij nam de naam “Stalin” later in zijn leven aan, wat “man van staal” betekent in het Russisch. Deze naam weerspiegelde zijn harde, meedogenloze imago, dat hij gedurende zijn politieke carrière zorgvuldig cultiveerde.
2. Hij werd opgeleid tot priester
Voordat Stalin zich bij de revolutionaire beweging aansloot, werd hij als jonge man naar een orthodox seminarie gestuurd om priester te worden. Ironisch genoeg werd hij in die tijd geïnteresseerd in communistische ideeën en begon hij marxistische boeken te lezen. Uiteindelijk werd hij van het seminarie gestuurd vanwege zijn revolutionaire activiteiten en zijn gebrek aan respect voor religie.
3. Hij was betrokken bij bankovervallen en criminele activiteiten
In zijn vroege jaren als revolutionair, voordat hij een prominente rol speelde in de Bolsjewistische partij, was Stalin betrokken bij een reeks bankovervallen en andere criminele activiteiten om geld in te zamelen voor de revolutionaire zaak
. Een van zijn beruchtste overvallen vond plaats in 1907 in Tbilisi, waarbij zijn groep een aanzienlijke som geld stal van de tsaristische regering.
4. Hij had verschillende ballingen en ontsnappingen
Voordat hij de macht greep, werd Stalin meerdere keren verbannen naar Siberië door het tsaristische regime voor zijn revolutionaire activiteiten. Gedurende deze ballingen probeerde hij meerdere keren te ontsnappen, en slaagde daar ook een aantal keren in. Deze jaren in ballingschap versterkten zijn imago als een stoere en vastberaden revolutionair, wat later bijdroeg aan zijn reputatie.
5. Hij kwam aan de macht na de dood van Lenin
Na de dood van Vladimir Lenin in 1924, brak er een machtsstrijd uit binnen de Bolsjewistische partij. Hoewel Lenin zelf Trotski als zijn opvolger had aanbevolen, slaagde Stalin erin om zijn rivalen uit te schakelen door middel van politieke manipulatie. Hij presenteerde zich als de ware erfgenaam van Lenin en vestigde zich als de leider van de Sovjet-Unie.
6. Hij voerde de Grote Zuivering uit
Een van de meest beruchte hoofdstukken van Stalins bewind was de Grote Zuivering in de jaren 1936-1938, waarbij hij duizenden vermeende tegenstanders binnen de partij, het leger en de intelligentsia liet arresteren, martelen en executeren. Miljoenen mensen werden naar de Goelagkampen gestuurd. Het doel van deze massale zuiveringen was om zijn absolute controle over het land te consolideren en elke vorm van oppositie uit te roeien.
7. Zijn industrialisatiecampagnes transformeerden de Sovjet-Unie
Ondanks zijn wreedheid, slaagde Stalin erin om de Sovjet-Unie om te vormen tot een industriële grootmacht. Zijn vijfjarenplannen introduceerden een snelle industrialisatie van het land, waarbij fabrieken, mijnen en infrastructuur op ongekende schaal werden gebouwd. Hoewel deze projecten vaak werden gerealiseerd ten koste van het welzijn van het volk, legden ze de basis voor de Sovjet-Unie als wereldmacht.
8. De Holodomor was een van zijn donkerste nalatenschappen
Een van de meest tragische gebeurtenissen onder Stalins bewind was de Holodomor, de gedwongen hongersnood die in 1932-1933 miljoenen mensen in Oekraïne het leven kostte. Stalin gebruikte de hongersnood als een wapen tegen de boeren die weigerden zich te onderwerpen aan zijn collectivisatiebeleid. De Holodomor wordt door velen beschouwd als een daad van genocide.
9. Hij sloot een pact met Hitler
Vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog sloot Stalin in 1939 een schokkend non-agressiepact met Adolf Hitler (het Molotov-Ribbentroppact), waarmee ze het oostelijke deel van Europa onderling verdeelden. Dit pact gaf Hitler de ruimte om Polen binnen te vallen en veroorzaakte grote opschudding in de internationale gemeenschap. Het pact werd echter verbroken toen Hitler in 1941 de Sovjet-Unie binnenviel.
10. Zijn leiderschap was cruciaal tijdens de Tweede Wereldoorlog
Ondanks zijn brute beleid wordt Stalin vaak geprezen voor zijn leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. Toen Nazi-Duitsland in 1941 de Sovjet-Unie binnenviel tijdens Operatie Barbarossa, leidde Stalin zijn land door enkele van de bloedigste veldslagen in de geschiedenis, waaronder de Slag om Stalingrad, die een keerpunt in de oorlog werd. Hij wordt beschouwd als een van de hoofdrolspelers in de geallieerde overwinning op de nazi’s.
11. Hij wantrouwde zelfs zijn naaste medewerkers
Stalin was berucht om zijn paranoia. Zelfs zijn naaste medewerkers en bondgenoten waren niet veilig voor zijn wantrouwen. Hij liet veel van zijn oude Bolsjewistische kameraden, zoals Nikolai Boecharin en Grigori Zinovjev, terechtstellen tijdens de Grote Zuivering. Hij geloofde dat iedereen een potentiële verrader was, en deze achterdocht leidde tot veel zinloos bloedvergieten.
12. Hij had een gecompliceerde relatie met zijn familie
Stalins persoonlijke leven was complex en vaak tragisch. Zijn eerste vrouw, Kato Svanidze, overleed op jonge leeftijd, en hij was diep geraakt door haar dood. Zijn tweede vrouw, Nadezjda Alliloejeva, pleegde zelfmoord in 1932, mogelijk als gevolg van de onderdrukking en angst waaronder ze leefde. Zijn relatie met zijn kinderen was gespannen, en zijn zoon Jakov werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gevangen genomen door de nazi’s. Stalin weigerde hem te redden, en Jakov stierf in gevangenschap.
13. Hij creëerde een persoonlijkheidscultus
Onder Stalin werd er een enorme persoonlijkheidscultus rondom hemzelf gecreëerd. Hij werd afgeschilderd als de alwetende “Vader van de Naties”, en zijn beeltenis was overal in de Sovjet-Unie te vinden, van standbeelden tot posters. Hij werd bijna als een goddelijke figuur vereerd, en kritiek op Stalin werd beschouwd als verraad tegen de staat.
14. Hij overleed in mysterieuze omstandigheden
Stalin overleed op 5 maart 1953, onder mysterieuze omstandigheden. Er wordt aangenomen dat hij stierf aan een beroerte, maar er zijn theorieën dat hij werd vergiftigd door zijn naaste vertrouwelingen, die zich realiseerden dat zijn leiderschap te onvoorspelbaar en gevaarlijk was. Na zijn dood volgde een machtsstrijd binnen de Sovjetregering.
15. Zijn erfenis is controversieel
Na zijn dood werd Stalin’s beleid sterk bekritiseerd door zijn opvolger, Nikita Chroesjtsjov, die in 1956 zijn beroemde geheime toespraak hield waarin hij Stalins terreur en zuiveringen aan de kaak stelde. Stalin blijft een diep controversiële figuur in de geschiedenis. Hoewel hij de Sovjet-Unie tot een wereldmacht maakte en hielp bij de nederlaag van Nazi-Duitsland, zijn de miljoenen levens die verloren gingen door zijn beleid een donkere schaduw over zijn erfenis.