Iedereen heeft te maken met tijdzones. Of je nu een Zoom-meeting plant met iemand aan de andere kant van de wereld, een vliegtuig boekt, of een sportwedstrijd volgt in een andere tijdzone: de kans is groot dat je ongemerkt gebruikmaakt van dit ingenieuze systeem.
Maar hoe zijn tijdzones eigenlijk ontstaan? En waarom lopen ze niet altijd logisch? Hier zijn 12 weetjes over tijdzones.
1. Tijdzones ontstonden door de spoorwegen
In de 19e eeuw hadden veel steden hun eigen lokale tijd, gebaseerd op de stand van de zon. Dit werkte prima zolang men zich lokaal verplaatste.
Maar met de opkomst van de spoorwegen, werd het een probleem. Treinen reden door meerdere steden met verschillende tijden, wat chaos veroorzaakte in dienstregelingen. Om dit te stroomlijnen, werd het idee van tijdzones geïntroduceerd.
2. De wereld is verdeeld in 24 tijdzones – in theorie
Het uitgangspunt van het systeem is dat de wereld in 24 tijdzones is verdeeld, elk met een verschil van één uur, gebaseerd op de rotatie van de aarde (360 graden / 24 uur = 15 graden per tijdzone). Maar in de praktijk zijn er meer dan 40 officiële tijdzones, door afwijkingen, halve uren en politieke keuzes.
3. De nulmeridiaan ligt in Greenwich, Engeland
De Greenwich Mean Time (GMT) is het ijkpunt voor alle andere tijdzones. Deze nulmeridiaan loopt door Greenwich, een wijk in Londen. GMT werd in 1884 internationaal vastgelegd als het beginpunt van het wereldwijde tijdsysteem tijdens de Internationale Meridiaanconferentie.
4. Coordinated Universal Time (UTC) is de moderne standaard
Hoewel GMT nog vaak wordt genoemd, is UTC (Coordinated Universal Time) tegenwoordig de officiële standaard. Het verschil is technisch: UTC is gebaseerd op atoomtijd, met af en toe een schrikkelseconde om gelijke tred te houden met de aardrotatie.
5. Sommige landen gebruiken halve of kwartiertijdzones
Niet alle landen houden zich aan de hele uren. India gebruikt bijvoorbeeld UTC+5:30, en Nepal zelfs UTC+5:45. Deze keuzes zijn vaak gemaakt om beter aan te sluiten bij de lokale zonsopgang en -ondergang, of om het hele land op één tijd te houden.
6. Tijdzones volgen geen rechte lijnen
Op de wereldkaart lijken tijdzones netjes verdeeld, maar in werkelijkheid volgen ze vaak politieke en geografische grenzen.
Landen kiezen er regelmatig voor om een tijdzone te hanteren die niet strookt met hun ligging, om praktische of economische redenen. Zo liggen Spanje en Frankrijk westelijker dan Duitsland, maar ze gebruiken dezelfde tijdzone.
7. Sommige landen hebben meerdere tijdzones
Grote landen zoals Rusland (11 tijdzones), de VS (6), Canada (6) en Australië (3 tot 5) bestrijken meerdere tijdzones vanwege hun enorme omvang. Dat kan binnenlandse communicatie en logistiek behoorlijk complex maken.
8. China gebruikt slechts één tijdzone
Hoewel China geografisch vijf tijdzones zou moeten beslaan, gebruikt het hele land UTC+8. Dit betekent dat het in het westen van China pas licht wordt rond 10 uur ’s ochtends, en ’s avonds lang licht blijft. Deze uniforme tijd is politiek ingevoerd om eenheid in het land te bevorderen.
9. De internationale datumgrens loopt kronkelig door de Stille Oceaan
De Internationale Datumgrens is een denkbeeldige lijn in de Stille Oceaan, ongeveer ter hoogte van de 180e meridiaan.
Wie die grens oversteekt, verandert van dag: je gaat een dag vooruit of achteruit. De lijn maakt bochten om eilanden en landen niet in tweeën te splitsen. Zo lopen bijvoorbeeld Samoa en Tonga een dag vóór op buurlanden als Hawaï.
10. Zomertijd beïnvloedt tijdzones tijdelijk
Veel landen passen hun klok aan met zomertijd, waarbij de klok een uur vooruitgaat in het voorjaar. Hierdoor verschuiven tijdzones tijdelijk.
Niet elk land doet eraan mee, en sommige landen zijn ermee gestopt vanwege energieverbruik of verwarring.
11. Tijdzones blijven in beweging
Tijdzones zijn geen vaststaand gegeven. Landen en regio’s veranderen soms hun tijdzone om economische of politieke redenen. Zo is Rusland in 2014 overgestapt op een andere tijdsindeling, en heeft Noord-Korea in 2018 zijn klok gelijkgezet met Zuid-Korea, om samenwerking te bevorderen.
Er zijn zelfs voorstellen geweest om wereldwijd over te stappen op één uniforme tijd – maar dat lijkt voorlopig onhaalbaar.
Tijdzones zijn een briljant, maar soms ook chaotisch systeem waarmee de mens grip probeert te krijgen op de relatieve ervaring van tijd. Hoewel het idee van 24 nette uurtjes over de aardbol logisch lijkt, zorgen geopolitiek, cultuur en praktische overwegingen ervoor dat het systeem complex en dynamisch blijft.
En toch werkt het – dankzij een combinatie van afspraken, technologie en een beetje gezond verstand. Dus de volgende keer dat je een wereldklok checkt of een internationale call plant, weet je: achter dat simpele uurverschil schuilt een hele wereld van historie en strategie.