Prometheus is een van de meest fascinerende figuren uit de Griekse mythologie. Hij was een Titan, maar koos de kant van de mensheid en tartte de goden door hen vuur te schenken. Zijn daad had grote gevolgen, waaronder een eeuwige straf van Zeus.
1. Prometheus was een Titan, maar geen vijand van de Olympische goden
In de Griekse mythologie waren de Titanen de vroegste goddelijke wezens, die regeerden vóór de Olympische goden zoals Zeus, Poseidon en Hades.
Prometheus was een Titan, maar in tegenstelling tot de meeste van zijn soortgenoten koos hij niet de kant van Kronos in de Titanenoorlog. In plaats daarvan hielp hij Zeus om de Titanen te verslaan, wat hem een uitzonderlijke positie onder de goden gaf.
2. Hij schiep de eerste mensen uit klei
Volgens sommige versies van de mythe was Prometheus de schepper van de mensheid. Hij vormde de eerste mensen uit klei en gaf hen vervolgens het vuur van intelligentie en kennis.
In deze interpretatie wordt hij gezien als een goddelijke beschermheer van de mens, vergelijkbaar met de rol van een scheppende god in andere religies.
3. Hij stal het vuur van de goden om het aan de mens te geven
Het meest bekende verhaal over Prometheus is dat hij het vuur van de goden stal en het aan de mensheid gaf. Volgens de mythe hield Zeus het vuur verborgen voor de mensen, omdat hij vond dat ze het niet verdienden.
Prometheus smokkelde het vuur in een holle rietstengel naar de aarde en veranderde daarmee voorgoed het lot van de mensheid.
4. Het vuur symboliseert meer dan alleen warmte en licht
Het vuur dat Prometheus gaf, wordt vaak geïnterpreteerd als een symbool van kennis, technologie en beschaving. Het gaf de mens niet alleen de mogelijkheid om zich te verwarmen en voedsel te bereiden, maar ook om wapens te maken, metalen te smelten en uiteindelijk de wereld te beheersen. In die zin wordt Prometheus gezien als een god die de vooruitgang van de mens stimuleerde.
5. Zeus straft Prometheus met een eeuwige marteling
Omdat Prometheus tegen de wil van Zeus inging, strafte de oppergod hem op een verschrikkelijke manier. Hij werd vastgeketend aan een rots in de Kaukasus, waar een adelaar elke dag zijn lever uit zijn lichaam pikte.
Omdat Prometheus onsterfelijk was, groeide zijn lever elke nacht weer aan, waardoor zijn marteling eindeloos doorging.
6. Prometheus werd uiteindelijk bevrijd door Herakles
Na eeuwen van lijden werd Prometheus uiteindelijk gered door Herakles (Hercules), de beroemde Griekse held.
Tijdens een van zijn twaalf werken kwam Herakles langs de rots waar Prometheus vastzat en doodde hij de adelaar met een pijl. Hoewel Zeus aanvankelijk boos was, stond hij Herakles uiteindelijk toe om Prometheus te bevrijden.
7. Hij wordt vaak vergeleken met Lucifer en andere gevallen figuren
Het verhaal van Prometheus vertoont parallellen met andere mythologische en religieuze figuren die rebelleerden tegen een hogere macht.
In het christendom wordt hij vaak vergeleken met Lucifer, die kennis naar de mensheid bracht maar werd verbannen uit de hemel. In sommige interpretaties wordt hij ook vergeleken met Adam en Eva, die kennis kregen door de verboden vrucht te eten.
8. Hij had een broer die de ondergang van de mens veroorzaakte
Prometheus had een broer genaamd Epimetheus, wiens naam “degeen die achteraf nadenkt” betekent. In tegenstelling tot Prometheus, die slim en vooruitziend was, was Epimetheus impulsief.
Hij kreeg van de goden Pandora, de eerste vrouw, als geschenk. Zij opende de beroemde doos van Pandora en liet daarmee ziekte, pijn en lijden de wereld in.
9. De mythe is een waarschuwing voor de gevaren van kennis en vooruitgang
Het verhaal van Prometheus kan worden gezien als een waarschuwing over de grenzen van kennis en technologische vooruitgang. Hoewel vuur de mensheid vooruit hielp, bracht het ook oorlog, vernietiging en ongecontroleerde macht. Dit thema komt vaak terug in literatuur en filosofie.
10. Hij is een belangrijk figuur in de filosofie van Friedrich Nietzsche
De Duitse filosoof Friedrich Nietzsche beschouwde Prometheus als een symbool van menselijke moed en opstandigheid.
Hij zag hem als een figuur die de mens aanmoedigt om onafhankelijk te denken en niet blindelings de autoriteit van religie of traditie te volgen. Dit past in Nietzsches idee van de Übermensch, die zijn eigen lot bepaalt.
11. Hij werd vereerd als een god van de beschaving
In sommige delen van het oude Griekenland werd Prometheus niet alleen als een mythologische figuur beschouwd, maar ook als een beschermer van de mensheid en een god van kennis en technologie. Sommige tempels en festivals werden aan hem gewijd, vooral in Athene.
12. De naam Prometheus betekent “vooruitdenker”
De naam Prometheus komt van het Griekse woord prometheia, wat “vooruitdenken” betekent. Dit benadrukt zijn slimheid en vermogen om de gevolgen van zijn daden te overzien, in tegenstelling tot zijn broer Epimetheus, wiens naam “achteraf nadenken” betekent.
13. De mythe inspireerde Mary Shelley’s Frankenstein
De beroemde roman Frankenstein (1818) van Mary Shelley heeft als ondertitel The Modern Prometheus.
In het boek creëert Victor Frankenstein leven uit dode materie, net zoals Prometheus de mens schiep. Het thema van kennis en de gevaren van technologie loopt door het hele verhaal.
14. Prometheus komt terug in moderne films en series
De mythe van Prometheus blijft invloedrijk in de moderne cultuur. Films zoals Ridley Scott’s Prometheus (2012) gebruiken het thema van mensen die goddelijke kennis zoeken en daarvoor worden gestraft. Ook in series zoals Westworld en The Matrix wordt het idee van “verboden kennis” belicht.
Prometheus is een van de meest invloedrijke figuren in de Griekse mythologie. Zijn daad om vuur aan de mens te geven symboliseert zowel kennis als rebellie, en zijn straf laat de consequenties zien van het uitdagen van de goden.
Tot op de dag van vandaag blijft zijn verhaal terugkeren in filosofie, literatuur en populaire cultuur. Zijn naam staat synoniem voor vooruitdenken en het streven naar vooruitgang, zelfs tegen de wil van de machtigen in.