De Eerste Wereldoorlog (1914-1918), ook wel bekend als de Grote Oorlog, was een van de dodelijkste conflicten in de geschiedenis van de mensheid. Het bracht verwoesting over Europa en leidde tot de dood van miljoenen mensen. Deze oorlog veranderde de wereldorde en legde de basis voor veel van de conflicten en veranderingen in de 20e eeuw.
1. De oorlog begon met de moord op een Oostenrijkse aartshertog
De Eerste Wereldoorlog begon officieel na de moord op Aartshertog Franz Ferdinand van Oostenrijk op 28 juni 1914 in Sarajevo. De moord werd gepleegd door de Servische nationalist Gavrilo Princip, en het incident leidde tot een keten van gebeurtenissen die uitmondden in een groot internationaal conflict. Oostenrijk-Hongarije verklaarde Servië de oorlog, wat leidde tot de betrokkenheid van andere Europese grootmachten.
2. Het conflict werd aangezwengeld door bondgenootschappen
De Grote Oorlog escaleerde snel door de complexe bondgenootschappen die de Europese grootmachten hadden gevormd. Toen Oostenrijk-Hongarije de oorlog verklaarde aan Servië, sprongen bondgenoten als Duitsland, Rusland, Frankrijk en Groot-Brittannië in de strijd. De rivaliserende allianties, bekend als de Centralen (Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en het Ottomaanse Rijk) en de Geallieerden (Frankrijk, Groot-Brittannië, Rusland en later de Verenigde Staten), maakten het conflict mondiaal.
3. De oorlog duurde vier jaar, van 1914 tot 1918
De Eerste Wereldoorlog duurde precies vier jaar, van 28 juli 1914 tot 11 november 1918. Hoewel velen dachten dat de oorlog kort zou duren en met Kerstmis voorbij zou zijn, ontaardde het conflict al snel in een langdurige loopgravenoorlog, met weinig beweging aan het front en gruwelijke verliezen.
4. Loopgravenoorlog werd het kenmerk van het Westfront
Een van de meest iconische en destructieve kenmerken van de Eerste Wereldoorlog was de loopgravenoorlog. Aan het Westfront, waar de legers van Frankrijk, Groot-Brittannië en Duitsland tegenover elkaar stonden, groeven soldaten zich in lange, diepe loopgraven in. Deze loopgraven waren vaak smerig, modderig en vol met ratten en ziekten, en de omstandigheden voor de soldaten waren verschrikkelijk.
5. Er werden nieuwe wapens ingezet zoals gifgas en tanks
De Eerste Wereldoorlog was een van de eerste moderne oorlogen waarin nieuwe technologieën en wapens werden ingezet. Gifgas, zoals mosterdgas, werd voor het eerst gebruikt door de Duitsers in 1915 en veroorzaakte enorme verwoestingen onder vijandelijke troepen. Daarnaast werden in 1916 de eerste tanks geïntroduceerd, die ontworpen waren om door de vijandelijke linies en loopgraven te breken.
6. De Slag aan de Somme was een van de bloedigste veldslagen in de geschiedenis
De Slag aan de Somme (1916) wordt beschouwd als een van de bloedigste veldslagen in de geschiedenis. De Britten en Fransen lanceerden een groot offensief tegen de Duitsers, maar werden geconfronteerd met hevige tegenstand. Op de eerste dag verloren de Britten alleen al meer dan 57.000 soldaten, wat de bloedigste dag in de Britse militaire geschiedenis markeerde. Tegen het einde van de slag waren er meer dan 1 miljoen slachtoffers gevallen aan beide zijden.
7. De Verenigde Staten traden laat toe tot de oorlog
De Verenigde Staten bleven de eerste jaren van de oorlog neutraal, maar in 1917 traden ze toe tot de oorlog aan de zijde van de Geallieerden. De directe aanleiding voor de Amerikaanse betrokkenheid was de Duitse onbeperkte duikbotenoorlog, waarbij Duitse onderzeeërs Amerikaanse handelsschepen tot zinken brachten. Daarnaast speelde de ontdekking van het Zimmermann-telegram, waarin Duitsland Mexico probeerde over te halen om de VS aan te vallen, een rol.
8. Het Verdrag van Versailles maakte officieel een einde aan de oorlog
De oorlog eindigde officieel op 11 november 1918, maar het werd formeel beëindigd met de ondertekening van het Verdrag van Versailles in 1919. In dit verdrag werd Duitsland als hoofdschuldige aangewezen voor de oorlog, en het land werd zwaar gestraft met verlies van grondgebied, zware herstelbetalingen en demilitarisering. Dit verdrag zaaide wrok in Duitsland en legde de basis voor de opkomst van het nationaalsocialisme en de Tweede Wereldoorlog.
9. De oorlog leidde tot de val van vier grote rijken
Een van de meest ingrijpende gevolgen van de Eerste Wereldoorlog was de ineenstorting van vier grote rijken: het Duitse Keizerrijk, het Oostenrijks-Hongaarse Rijk, het Ottomaanse Rijk, en het Russische Rijk. Deze rijken werden vervangen door nieuwe republieken en staten, en Europa onderging een enorme politieke herstructurering.
10. De oorlog eiste meer dan 16 miljoen levens
De Eerste Wereldoorlog was een van de dodelijkste conflicten in de geschiedenis, met naar schatting meer dan 16 miljoen doden, waaronder zowel soldaten als burgers. Het conflict leidde ook tot nog eens 20 miljoen gewonden, wat leidde tot een langdurige humanitaire crisis in Europa.
11. De Eerste Wereldoorlog wordt ook wel de ‘Grote Oorlog’ genoemd
Vóór het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werd de Eerste Wereldoorlog vaak aangeduid als de Grote Oorlog of de Oorlog om een einde te maken aan alle oorlogen. Men geloofde dat de omvang van de verwoestingen en het verlies aan mensenlevens zo groot waren dat het nooit meer herhaald zou worden. Helaas bleek deze verwachting niet te kloppen.
12. De Russische Revolutie vond plaats tijdens de oorlog
Tijdens de Eerste Wereldoorlog vond ook de Russische Revolutie plaats in 1917, wat leidde tot de val van de tsaar en de opkomst van het communistische bewind onder Vladimir Lenin. In maart 1918 sloot het nieuwe Sovjet-regime een vredesakkoord met Duitsland, het Verdrag van Brest-Litovsk, waarmee Rusland zich terugtrok uit de oorlog.
13. Miljoenen soldaten leden aan ‘shell shock’
Een groot aantal soldaten die de loopgravenoorlog overleefden, keerde terug naar huis met een aandoening die bekend werd als ‘shell shock’. Deze term werd gebruikt om de psychologische en fysieke gevolgen van de voortdurende bombardementen en gevechten te beschrijven. Shell shock, tegenwoordig bekend als posttraumatische stressstoornis (PTSS), leidde tot mentale en emotionele problemen bij veel veteranen.
14. De Vredesbeweging ontstond als reactie op de oorlog
De gruwelen van de Eerste Wereldoorlog leidden tot de opkomst van een wereldwijde vredesbeweging. Organisaties zoals de Volkenbond werden opgericht om toekomstige conflicten te voorkomen. Hoewel de Volkenbond zelf niet succesvol bleek, leidde het tot de oprichting van de Verenigde Naties na de Tweede Wereldoorlog.
15. Het gebruik van luchtvaart begon in de Eerste Wereldoorlog
De Eerste Wereldoorlog markeerde de eerste grootschalige inzet van vliegtuigen in een militaire context. Hoewel aanvankelijk vooral gebruikt voor verkenning, werden vliegtuigen al snel ingezet voor bombardementen en luchtgevechten. De bekendste piloot uit de oorlog was de Duitse Manfred von Richthofen, beter bekend als de Rode Baron, die beroemd werd door zijn vele luchtgevechten.
16. De oorlog leidde tot de opkomst van vrouwen in de arbeidsmarkt
Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden veel mannen naar het front gestuurd, wat leidde tot een tekort aan arbeidskrachten in de industrieën en landbouw. Hierdoor kwamen vrouwen in groten getale de arbeidsmarkt op om de vacante banen op te vullen. Na de oorlog kregen vrouwen in veel landen meer rechten, waaronder het stemrecht in landen zoals Groot-Brittannië en de Verenigde Staten.
17. De Eerste Wereldoorlog introduceerde de tank op het slagveld
Een van de meest revolutionaire uitvindingen van de Eerste Wereldoorlog was de tank. De Britten introduceerden tanks in de Slag aan de Somme in 1916, en hoewel ze aanvankelijk traag en kwetsbaar waren, verbeterden ze snel. Tanks veranderden de manier van oorlogvoering en speelden een cruciale rol in het doorbreken van de patstelling van de loopgravenoorlog.
18. Het Ottomaanse Rijk stortte in na de oorlog
Het Ottomaanse Rijk, dat aan de zijde van de Centralen vocht, stortte na de oorlog in. Na de nederlaag van het rijk werd het grondgebied verdeeld onder de Geallieerden, wat leidde tot de oprichting van nieuwe landen in het Midden-Oosten zoals Irak, Syrië, en Libanon. De ineenstorting van het Ottomaanse Rijk legde de basis voor veel van de geopolitieke conflicten die de regio in de 20e en 21e eeuw zouden treffen.
19. De oorlog zorgde voor grote medische vooruitgang
De verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog leidden tot belangrijke medische vooruitgang, vooral op het gebied van chirurgie en behandeling van verwondingen. Medische innovaties zoals bloedtransfusies en verbeterde methoden voor het behandelen van schotwonden en infecties redde duizenden levens, en deze innovaties zouden later worden toegepast in burgerlijke ziekenhuizen over de hele wereld.
20. De Eerste Wereldoorlog legde de basis voor de Tweede Wereldoorlog
Hoewel de Eerste Wereldoorlog eindigde in 1918, legde de vrede die erop volgde de kiem voor de Tweede Wereldoorlog. Het Verdrag van Versailles werd door veel Duitsers als oneerlijk en vernederend beschouwd, en de economische moeilijkheden die het gevolg waren van de herstelbetalingen en territoriale verliezen, voedden de opkomst van Adolf Hitler en het nationaalsocialisme in de jaren 1930.