De Poolster, ook bekend als Polaris, is een van de beroemdste sterren aan de hemel. Eeuwenlang heeft deze ster reizigers en zeevaarders geholpen bij het navigeren, en hij speelt nog steeds een belangrijke rol in de astronomie. Maar hoe bijzonder is de Poolster eigenlijk? Hier zijn 13 fascinerende feiten over deze iconische ster.
1. De Poolster staat (bijna) precies op de noordelijke hemelpool
De Poolster bevindt zich vrijwel recht boven de geografische noordpool van de aarde. Dit betekent dat hij bijna stil lijkt te staan aan de hemel terwijl de rest van de sterrenhemel eromheen draait. Dit maakt Polaris een perfecte referentie voor navigatie.
2. Het is niet de helderste ster aan de hemel
Hoewel de Poolster belangrijk is voor navigatie, is hij niet de helderste ster. Polaris staat op plek 48 in de ranglijst van helderste sterren en heeft een schijnbare magnitude van ongeveer 2.0. Sterren zoals Sirius, Canopus en Vega zijn veel helderder.
3. De Poolster is eigenlijk een meervoudig stersysteem
Wat wij als één ster zien, is in werkelijkheid een meervoudig stersysteem. Polaris bestaat uit ten minste drie sterren: Polaris A, een superreus, en twee kleinere begeleidende sterren, Polaris B en Polaris Ab.
4. Polaris verandert van helderheid
Polaris is een Cepheïde-veranderlijke ster, wat betekent dat zijn helderheid regelmatig fluctueert. Dit komt door interne processen in de ster die ervoor zorgen dat hij uitzet en samentrekt in een cyclus van enkele dagen.
5. De Poolster beweegt langzaam weg van de noordelijke hemelpool
Hoewel Polaris momenteel de noordelijke poolster is, blijft hij daar niet voor altijd. Door de precessie van de aardas, een wiebelende beweging die ongeveer 26.000 jaar duurt, zal de noordelijke hemelpool uiteindelijk verschuiven. Over 12.000 jaar zal Vega de nieuwe Poolster zijn.
6. Polaris is ongeveer 433 lichtjaar van ons verwijderd
De exacte afstand tot de Poolster is ongeveer 433 lichtjaar, gebaseerd op recente metingen door de Gaia-ruimtetelescoop. Dit betekent dat het licht dat we nu van de ster zien, 433 jaar geleden is uitgezonden.
7. Oudere beschavingen hadden een andere Poolster
Vanwege de precessie was Thuban, een ster in het sterrenbeeld Draak, de Poolster rond 3000 v.Chr. tijdens de tijd van de Egyptische piramides. Polaris is pas de dominante Poolster geworden in de afgelopen duizend jaar.
8. De ster is een gele superreus
Polaris A, de grootste ster in het systeem, is een gele superreus die ongeveer 4,5 keer zo zwaar is als de zon en een veel grotere omvang heeft. Hij straalt tot 2000 keer meer licht uit dan onze zon.
9. Polaris werd gebruikt door oude zeevaarders
Zeevaarders en ontdekkingsreizigers uit het verleden, zoals de Vikingen en Europese ontdekkingsreizigers, gebruikten Polaris om op open zee te navigeren. Omdat de ster altijd in het noorden staat, konden ze bepalen in welke richting ze reisden zonder een kompas nodig te hebben.
10. Polaris beweegt nauwelijks in de nachtelijke hemel
Terwijl andere sterren lijken te bewegen door de draaiing van de aarde, blijft Polaris bijna exact op zijn plek. Dit komt omdat hij zich bijna direct boven de noordpool bevindt, waardoor hij het enige stabiele referentiepunt aan de hemel is.
11. Je kunt de Poolster makkelijk vinden met de Grote Beer
De eenvoudigste manier om de Poolster te vinden, is door te kijken naar het sterrenbeeld Grote Beer (Ursa Major). De twee buitenste sterren van de “steelpan” (Dubhe en Merak) vormen een denkbeeldige lijn die direct naar Polaris wijst.
12. In het zuidelijk halfrond is er geen equivalent van de Poolster
Er is geen felle ster die precies boven de zuidelijke hemelpool staat. De Zuidelijke Kruis-constellatie wordt vaak gebruikt om het zuiden te vinden, maar er is geen ster die dezelfde functie heeft als Polaris.
13. De Poolster zal in de verre toekomst weer veranderen
Over ongeveer 26.000 jaar zal de aardas opnieuw dezelfde positie innemen, waardoor Polaris opnieuw de Poolster wordt. Dit betekent dat toekomstige generaties over duizenden jaren weer naar dezelfde ster kunnen navigeren als wij nu doen.
De Poolster is een van de meest herkenbare en functionele sterren aan de hemel. Of je nu een amateur-sterrenkijker bent of geïnteresseerd in de oude navigatiemethoden, deze ster blijft een tijdloos baken voor de mensheid!